خلاصة:
فوايد بي شمار نسخ خطي، گاه با غفلت مصحح و گاه نيز بهعلت نبود امكانات، آن گونه كه شايسته است، در متن تصحيحي منعكس نمي شود. پيشنهاد استفاده از لوح فشرده نسخ خطي بههمراه كتاب تصحيح شده، در اين مقاله، با ذكر نمونه بررسي شده است.
ملخص الجهاز:
"کتابخانه خانوادگی خاندان شهید ثانی بهکوشش شیخ علی کبیر پس از ۱۰۷۳ به ایران منتقل شده و در اصفهان موجود بوده و مرحوم مجلسی بهواسطه یکی از افراد خاندان او، توانسته است به آن دسترسی پیدا کند و پس از آنکه ایشان اجازه کبیره صاحب معالم را از کتاب الاجازات حرفوشی نقل کرده، با توجه به دستیافتن به نسخه اصل که مشتمل بر حواشی از صاحب معالم در حاشیه نیز بوده است، متن ذکرشده در بحار الأنوار را با آن مقابله و اصلاح کردهاند.
متن نسخهها نیز بهصورت عکسی در انتهای مجلدات اجازات بحار که براساس این دو نسخه، یعنی مجلدات ۱۰۶ و ۱۰۷، منتشر شده، آمده است و از نظر خطوط مختلف عالمان اواخر عصر صفوی خود، اهمیت دوچندانی دارد و قرارگرفتن تصویر عکسی آنها در کنار تصحیح متن، برای علاقهمندان به خطوط خاصه عالمان عصر صفویه اهمیت فراوانی دارد؛ در کنار چند مجموعه مشتمل بر دستخط مختلف خطوط عالمان از روزگار صفوی که میشناسیم بخش اجازات بحار البته از این حیث نیز میتواند مورد توجه قرار گیرد۶؛ همچنین نوشتار کوتاه حاضر نشان میدهد داوری مرحوم آیتالله سید محمدعلی روضاتی که سالها پیش در تذکری از لزوم انتشار نسخه عکسی بحار الأنوار که به دستخط مرحوم مجلسی است، سخن گفته، چقدر بااهمیت است۷، درحقیقت همانگونه که آن مرحوم خاطرنشان کردهاند، مطالب و حواشی فراوانی از مجلسی در متن اصلی بحار آمده که بهدلایل مختلفی در چاپ بحار این موارد حذف شده است؛ هرچند بهگمان نگارنده اکنون که امکان انتشار نسخههای خطی بر لوح فشرده مهیا شده است، لزومی به انتشار نسخه کاغذی از مجلدات بحار بهخط مجلسی یا دارای حواشی مجلسی نیست و میتوان با بهرهگرفتن از امکان اخیر، مجلدات بحار را در اختیار محققان قرار داد."