خوانش باختینی رمان حیاط‌خلوت مقالة

«حیاط خلوت » نوشته فرهاد حسن زاده ، یکی از رمان های برگزیدة جشنوارة ادب پایداری است . این رمان از جمله آثار متفاوت در حوزة ادبیات پایداری به شمار می رود. نگرش انتقادی به تبعات جنگ و حذف ارزش های برآمده از این واقعه سیاسی، اجتماعی، رمان مذکور را به اثری قابل تامل از منظر حوزة انسان شناسی و جامعه شناسی ادبیات بدل میکند. از سوی دیگر، تجربه مبتنی بر زیست جهان نویسنده در زبان و اجتماع پس از جنگ ، موجب بازتاب کیفیات زندگی و چگونگی تحولات فکری شخصیت های این رمان شده است . هدف این پژوهش ، بازخوانی رمان حیاط خلوت با رویکرد میخائیل باختین است . نتایج این خوانش نشان میدهد که در این رمان ، حرکتی کارناوالی از سوی شخصیت ها برای ویرانگری نظم برساخته حاکمیت جامعه پس از جنگ صورت میگیرد. در این حرکت نشانه های متفاوت گفت وگو، خنده ، اعتراض ، چند صدایی و نقیضه پدیدار می شود که نشان دهندة جنبه هایی از کیفیت زندگی انسان معاصر است .

"وجه گفت وگویی نظریۀ باختین ، زمینه را برای تحلیل آثار از منظر هستیشناختی و نگرش جهان شخصیت های داستان و رمان میگشاید؛ همچنانکه خود وی رهیافت مکالمه ای را نخستین بار در کتاب «مسایل بوطیقای داستایوفسکی» (١٩٢٩) طرح کرده است . در این رمان ، هجوم وسیع برخی برای محو آثار و ارزش های دفاع مقدس به عنوان یکی از مهم ترین رویدادهای پس از جنگ در شهر آبادان دست مایۀ نویسنده شده است . این توان های پنهان در رمان حیاط خلوت نیروی پیوستگی دوظرفیتی است که پس از حضور چهار نفر از دوستان آشور در آبادان و ایجاد مکالمه به اشکال زیر پدیدار میشود: ١. (باختین ،١٦٨:١٣٨٧) شریفه تا پیش از آنکه خود را در تساوی با اینجا و اکنون برادر و دوستانش قرار دهد، تک صدای روایت به شمار میرفت ؛ اما با دعوت از دوستان آشور به نوعی گفت وگو تن می - دهد تا در برابر تک آوای غالب رمان -که با نماد «جمعه » مالک مدرسه و فضای پس از جنگ نشان داده میشود- مبارزه کند. ٥- ادوارد سعید در کتاب جهان ، متن ، منتقد (١٩٨٣) از اصطلاح هژمونی برای طرح و بسط مفهوم وابستگی استفاده میکند مفهومی که از رهگذر آن در حوزه خاص فرهنگ ، نویسندگان و ناقدان ، نظامی از روابطی را بنیان مینهند که بر پایۀ عقاید و ارزش های مشترک بنا شده است ، نظامی که جایگزین آن دسته از روابطی میشود که آن ها از بدو تولد به ارث برده اند (مکاریک ، (468 :1388 ٦- در نظریه ادبی معاصر سه برداشت از بازی اهمیت زیادی پیداکرده است ."