خلاصة:
رومن یاکوبسن محققی جامع الاطراف است که دربارِۀ او بسیار گفته اند و نوشته اند. در عین حال که فهرست آثار خود وی یک مجلد کامل را دربر می گیرد، بررسی ابعاد مختلف تحقیقات وی هر کدام به تألیف چند جلد کتاب نیازمند است. ما در این مرور اجمالی سعی داریم به سه بعد از زندگی علمی یاکوبسن که عملاً کمتر در کتب مکاتب زبان شناسی (ترجمه شده به) فارسی بدان ها توجه شده بپردازیم و با این کار این سه بُعد را که در سایه مانده برجسته تر سازیم. یاکوبسن (1896 روسیه - 1982 ایالات متحده)، زبان شناس، فیلولوژیست، اسلاوشناس و ادبیات شناس روس تبار پیش از انتشار اندیشه های سوسور از طریق شاگردان روس تبار سو سور همچون کارچفسکی با اندیشه های سوسور آشنا شده بود و از آموزه های وی در آثار خود بهره جست. یاکوبسن زمانی که در اوائل سدۀ بیست در حلقۀ زبان شناسی پراگ حضوری فعال داشت اصطلاح structuralism که ملهم از اصطلاح system در اثر سوسور بوده را برای نخستین بار وضع کرده و در اثری از خود به کار برده است. از این نظر او را باید مُبدع این اصطلاح و مفاهیم مربوط بدان دانست که بعدها در سایر حوزه های علمی مثل مردم شناسی نیز مورد استفاده لوی اشتراؤس واقع شد. نکتۀ دیگری که شاید در سایۀ تحقیقات واج شناختی و تاثیر یاکوبسن بر این حوزه زبان شناسی قرار گرفته است، آن که اگرچه او از مهد ساخت گرایی نقشی برخاسته بود، اما در تحقیقات واج شناسی خود به مسئلۀ جهانی های مختصه های واجی توجه کرد و در این مورد می توان عدول او را از نگرش نقش گرایانه ای به زبان که نقطۀ اوج آن مارتینه است، ملاحظه کرد. این مقاله در پنج بخش سعی دارد این ابعاد از کار یاکوبسن را برجسته سازد.
ملخص الجهاز:
"یاکوبسن زمانی که در در اوائل سدة بیست در حلقۀ زبان شناسی پراگ حضوری فعال داشت اصطلاح structuralism که ملهم از اصطلاح system در اثر سوسور بوده را برای نخستین بار وضع کرده و در اثری از خود به کار برده است .
کلیدواژه ها: رومن یاکوبسن ، حلقۀ پراگ ، ساخت گرایی، جهانی های زبان ، واج شناسی ١ مرحوم دکتر علیمحمد حق شناس مقاله ای جامع درباب زندگی علمی رومن یاکوبسن تألیف کرده است موسوم به «یاکوبسن ، وجودی حاضر و غایب » که در آن بیشتر به بعد ادبیات شناختی آثار یاکوبسن پرداخته است و این که چگونه یاکوبسن از دستاوردهای زبان شناسی در حوزة ادبیات شناسی استفاده کرد.
سال های آغازین تحصیل در روسیه ، آشنایی اولیه با اندیشه های سوسور از طریق شاگردان روس سوسور، تشکیل مکتب پراگ ، وضع اصطلاح ساخت گرایی، و توجه به جهانیهای واج شناختی از جمله نکاتی است که ما در این مقاله بدان میپردازیم .
او با فعالیت در زمینه های مختلف 1 École Libre des Hautes Études همچون حوزه های مختلف زبان شناسی، نشانه شناسی، ادبیات شناسی، اسلاوشناسی، زبان کودک و زبان پریشی، اسطوره شناسی، و فیلولوژی، اصول و مفاهیم زبان شناسی نوین و خصوصا ساخت گرایی برآمده از مکتب پراگ را که خود ملهم از آموزه های سوسور بود برای تبیین این شاخه ها مورد استفاده قرار داد."