خلاصة:
نظام انتخاباتی شیوه و سازوکاری برای تبدیل آرای مردم به کرسی های نمایندگی است. گزینش نوع نظام انتخاباتی تاثیر بسزایی در تحقق انتخابات واقعی و اصیل، صیانت از حقوق انتخاباتی و تشکیل پارلمان کارآمد دارد. نظام انتخاباتی مجلس زمانی کارآمد خواهد بود که متناسب با ماهیت و ساختار نظام سیاسی کشور، اصول و قواعد انتخابات رقابتی و منصفانه و توزیع عادلانه و منصفانه کرسی های نمایندگی بین رقبا باشد. این مقاله ضمن مطالعه اصول و قواعد حاکم بر گزینش نظام انتخاباتی و تشریح و ارزیابی انواع نظام های انتخاباتی، در پی پاسخ دهی به این پرسش است که ـ با در نظر گرفتن ماهیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران ـ کدام نظام انتخاباتی می تواند اصل نمایندگی، مجلس کارآمد، مشارکت حداکثری عموم، حقوق کاندیداها، احزاب و مردم و انتخابات منصفانه و رقابتی را محقق کند. با درک این امر که قانون اساسی بر اصول برابری، آزادی، عدم تبعیض، حق مشارکت سیاسی عام، اصل نمایندگی ملی، استقلال و وحدت تاکید کرده است، این مقاله نظام انتخاباتی ترکیبی «اکثریتی ـ تناسبی» را به عنوان نظامی مطلوب و کارآمد برای تحقق این ارزش ها و غایات، موجه سازی و پیشنهاد می کند.
ملخص الجهاز:
"از این رو، نظام انتخاباتی تأثیر بسیار مهمی بر نوع نظـام سیاسـی و بخـش هـای مختلف نظام انتخابات ، نظیر توزیع نمایندگی، حوزه بندی مناطق مختلف کشور، نحوه رأی دادن ، شیوه ثبت نام رأیدهندگان ، کاندیداها و احزاب ، نحوه شمارش آراء و صلح و ثبـات سیاسـی کشـور، دارد (٤٢.
نتایج نظام انتخاباتی، میتواند به برقراری ثبات در حوزه های مختلف کمـک کنـد؛ بـرای مثـال رعایت انصاف و حقوق انتخاباتی برآمده از الگوی نظام انتخابـاتی اسـت ؛ بـدین معنـا کـه ترکیب نمایندگان در پارلمان ، برابری آراء رأیدهندگان ، تناسب جمعیت رأیدهنده ، تعـداد نمایندگان آنها در پارلمان و منصفانه بودن ترکیب پارلمان ، وابسته به الگوی نظام انتخابات است .
بررسی انواع نظام هـای انتخابـاتی و تجربـه سـایر کشـورها، بهـره منـدی از اصـول و معیارهای انتخابات منصفانه و رقابتی و عنایت به ظرفیت های قانون اساسـی و ماهیـت و ساختار سیاسی نظام جمهوری اسلامی ایران ، این پاسخ را به پرسش های مقاله میدهد که نظام انتخاباتی فعلی مجلس شورای اسلامی، یعنی نظام اکثریتی، با اشکالات مواجه است که نمایندگی اصیل و مشـارکت حـداکثری مـردم در تحقـق پارلمـانی کارآمـد را فـراهم نمی کند؛ لذا اصلاحاتی اساسی در نوع سیستم انتخاباتی ضروری اسـت .
در دفاع از این نظام میتوان دلایل ذیل را عنوان کرد: شکل گیری نمایندگی اصیل و با معنا؛ کم هزینه بودن برگزاری انتخابات و فعالیت های انتخاباتی؛ رعایت اصل پاسخگویی؛ رعایت انصاف نمایندگی و برابری شـهروندان ؛ پرمعنـا بودن و اصالت داشتن گزینش رأیدهنده ؛ ورود احزاب به فعالیت هـای انتخابـاتی؛ حضـور گروه ها و اقلیت ها در پارلمان ؛ پارلمان کارآمد؛ افزایش مشارکت انتخاباتی؛ منطقـی شـدن فعالیت های انتخاباتی؛ شمارش بسیار ساده و قابل فهم آراء."