خلاصة:
باتوجه به تراکم بالای جمعیتی و ساختمانی، سازههای کمدوام، عرض کم معابر و درجه محصوریت بالا در شهرها، انجام مطالعات و برنامهریزیهای دقیق در راستای به حداقل رساندن آسیبهای ناشی از این رویداد طبیعی ضروری است. برای این منظور یکی از مهمترین اقدامات میتواند شناسایی عوامل موثر در کاهش آسیبپذیری شهرها در برابر زلزله باشد. شناخت و بررسی آسیبپذیری شهرها بهویژه محدودههایی که بهصورت اسکان غیررسمی و بافت فرسوده میباشد، اهمیت زیادی دارد. میتوان با مشخص کردن پهنههای آسیبپذیر در برابر زلزله و با آگاهی از خسارتهای ناشی از آنها، شهرها را بهگونهای طراحی و برنامهریزی کرد که به هنگام وقوع زلزله کمترین آسیب به آنها وارد شود. دراین پژوهش شاخصهای کاربری زمین، عرض خیابان، تعداد طبقات، درجه محصوریت، تراکم جمعیتی، دانهبندی قطعات، سطح اشغال، تراکم ساختمانی، کیفیت ابنیه، نوع سازه، قدمت ابنیه، دسترسی به فضاهای باز و دوری و نزدیکی به گسلهای اصلی انتخاب و با استفاده از مدل MIHWP و بهکارگیری قابلیتهای نرمافزار Arc GIS در محاسبه، تجمیع و روی همگذاری دادهها و لایه نقشههای شاخصهای منتخب، آسیبپذیری منطقه 10 شهر تبریز در مقابل زلزله مشخص شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که قطعاتی که دارای خیابانهای کم عرض، تعداد طبقات و درجه محصوریت بالا، مساحت کمتر، سطح اشغال، تراکمهای ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، نوع سازه کمدوام، قدمت ابنیه قدیمی، فاصله زیاد تا فضایهای باز و فاصله نزدیکی به گسلهای اصلی بودهاند، دارای امتیاز آسیبپذیری بالایی بوده و در نتیجه آسیبپذیر نشان داده شدهاند. همچنین در محدوده منطقه، با حرکت از سمت شمال غرب به طرف مرکز و شمال شرق به میزان آسیبپذیری شهر افزوده میشود.
ملخص الجهاز:
"بررسی آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله با استفاده از مدل MIHWP (مطالعه موردی منطقه ١٠ تبریز) 1 کیومرث حبیبی 2 محمد عزتی 3* کمال ترابی 4 بختیار عزتپناه 1 چکیده باتوجه به تراکم بالای جمعیتی و ساختمانی ، سازه های کم دوام ، عرض کم معابر و درجه محصوریت بالا در شهرها، انجام مطالعات و برنامه ریزی های دقیق در راستای به حداقل رساندن آسیب های ناشی از این رویداد طبیعی ضروری است .
مهم ترین عوامل تشدید کننده احتمال افزایش آسیب پذیری شهرها شامل قرارگیری شهر بر روی گسل های مختلف ، تمرکز جمعیت ، عدم رعایت قوانین مقررات شهرسازی ، وجود انبوهی از ساخت و ساز به صورت اسکان غیررسمی ، بلندمرتبه سازی غیراصولی ، استفاده از مصالح کم دوام ، نداشتن برنامه های اصولی برای رویارویی با بحران های آتی و نداشتن آموزش های موثر برای شهروندان می باشد (زنگی آبادی و همکاران ، ١٣٨٧: ٦٧).
باتوجه به این که بخش عمده ای از بافت مرکزی منطقه ١٠ به صورت اسکان غیررسمی شکل گرفته و کاملا آسیب پذیر و مساله دار در برابر زلزله می باشد و هم چنین به صورت پهنه های با آسیب پذیری خیلی زیاد در نقشه مشاهده می شود، دو نوع راهکار می تواند عملی شود: ١- بافت های مسکونی مستقر شده بر روی تپه ها و دامنه ارتفاعات که بر روی شیب بیش از ٣٠ درصد احداث شده است ، انتقال جمعیت ساکن و احداث فضاهای باز و سبز به جای این مکان ها باعث کاهش خسارت های ناشی از این پدیده طبیعی خواهد بود."