خلاصة:
رویکردهای رایج در آموزش و پژوهش علوم حوزوی از آسیبها و خلاهای جدی رنج میبرند که همین امر مانع پربار شدن تحصیلات حوزوی میشود. مهمترین آسیب در این میان، عدم رعایت دقیق ضوابط و اقتضاهای آموزش و پژوهش در دوره مقدمات، سطح و خارج و عدم تمایز آنها از یکدیگر است؛ در حالی که این مقطعها از حیث هدف و غایت، روش و موضوع متفاوت هستند.دانش اصول از علوم حوزوی نیز از این آسیب در امان نمانده است.
ملخص الجهاز:
1 دوره خارج: پژوهش بر محور مسألهها همانطور که گفته شد در دوران سطح، کتاب و نظرهای صاحب کتاب موضوعیت دارد؛ یعنی دانشپژوه باید بکوشد مبنای نگارنده را بفهمد و جوانب مطلب را از نگاه ایشان بررسی کند؛ اما در درس خارج، متن موضوعیت ندارد؛ بلکه مسأله موضوعیت داشته و خود علم بدون تقید به کتاب یا شخص خاصی بررسی میشود؛ بنابراین هدف اصلی در این مرحله، مسألهپژوهی است.
در اینصورت ذهن خود دانشپژوه فعال میشود تا عمق بحث را بفهمد؛ هر چند فهم اجمالی مطلب از استاد، برای ورود به مسأله لازم میباشد؛ بنابراین مناسب است که ابتدا اجمال بحث به وسیله استاد گفته شود و بعد هر گروه روی یک متن کار خواهند کرد؛ به این ترتیب که ابتدا متن فهمیده و بعد تجزیه و ترکیب شود؛ سپس تحلیل متن صورت گیرد.
تدوین فهرست جامع علم اصول روش کار باید اینگونه باشد که در هر دوره پژوهشی، موضوعی انتخاب شود؛ سپس قولهای گوناگون زیر آن در چند متن، تجزیه، ترکیب و تحلیل شود؛ برای نمونه، آن موضوع در کلام مرحوم آخوند، مرحوم شیخ انصاری، کلام مرحوم میرزای نائینی، مرحوم آقا ضیاء و کلام محقق اصفهانی دیده شده و سرانجام متن شهید صدر رحمة الله علیهم بررسی شود.