خلاصة:
بررسی مبانی و قواعد نقد حدیث شیعه از جمله ضرورتهای پژوهشی است که در این
گفتوگوی علمی مورد تحلیل واقع شده است. در این گفتوگو، نخست تمایز فهم و نقد
حدیث و تفاوت مبانی و قواعد آن بررسی شده و در ادامه، ضرورت نقد حدیث معلوم
گردیده و بیان شده است که نقد حدیث از زمان صدور روایات شروع شده و تاکنون ادامه
یافته و در دوران معاصر، از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده است. مهمترین معیار و
قاعده نقد حدیث شیعه (عرضه روایات بر آیات) مورد بحث واقع شده و بیان گردیده که
لازم است روایات اختلافی بر آیات شریفه عرضه شوند تا مخالفتی با متون آیات
نداشته باشند. اهمیت بررسی سندی نیز در روایات عرضه شده مورد توجه واقع
گردیده و بیان شده که عرضه روایات بر آیات لازم است توسط افرادی صورت بگیرد که
از علوم حدیث بهرهمند و از دانش تفسیر و علوم آن نیز برخوردار باشند.
ملخص الجهاز:
"عرضه این روایات گرچه عمدتا در مباحث فقهی بوده، اما در حوزههای تفسیری و اقتصادی و کلامی و دیگر حوزهها نیز میباشند، ولی شاید بیشترین قلمرو عرضه، که محدثان بزرگوار بدان اهتمام داشتهاند، عرضه روایت فقهی بر آیات خاص بوده است؛ مانند مثالی که در فقه یاد میشود و مربوط به حوزه قضاوت است و روایتی از امام باقر علیهالسلام وارد شده که مرحوم صدوق در من لایحضره الفقیه (ج 4، ص 113) و مرحوم کلینی در کتاب دیات نقل کردهاند که از امام باقر علیهالسلام در مورد جوانی به همراه زنی که سبب قتل غیرعمد فردی شدهاند، حضرت در آنجا عبارت دارد که ظاهر آن نمیتواند قابل قبول باشد؛ میفرماید: «ان خطا المرأة والغلام عمد»؛ یعنی خطای غلام (نوجوان) و همچنین خطای زن به هنگام قتل، عمد شمرده میشود.
مؤدب: به نظرم، اولا معلوم نیست روایاتی که معیار موافقت و مخالفت با قرآن را مطرح میکنند حتما در مقام بررسی دو روایت ناسازگار باشند؛ آن را که موافق قرآن است اخذ و دیگری را که مخالف باشد طرد کنند، بلکه شاید به صورت مطلق باشند؛ چون در بعضی از حوزههای روایی، که نیازمند عرضه هستند، اصلا بحث «تعارض روایات» مطرح نیست؛ مانند آنکه روایتی آمده و هیچ معارضی هم ندارد، ولی در عین حال، آن روایت معارض آیه است و باید طرد شود، یا روایاتی که در برخی موارد مربوط به اصول اعتقادات هستند، ولی خلاف آیاتی میباشند که خدا را توصیف میکنند و لازم است طرد شوند و اصولا مغایر اولیه قرآن میباشند و با توجه به روایات معصومان علیهمالسلام ، که در آنها، هم از موافقت با قرآن بحث شده و هم از مخالفت، به نظر میرسد اگر یک مورد را ترجیح دهیم و بگوییم که همیشه معیار موافقت است یا همیشه معیار مخالفت است، کلام صحیح نباشد؛ زیرا در جایی که موضوعی در روایت آمده، ممکن است همان موضوع در قرآن هم آمده باشد."