از زبان نار تا زبان نور (چگونگی تکوین نثر عرفانی) مقالة

پس از شـکل گیـری زهـد تحـت تـاثیر علـل و اسـبابی چنـد، جریـان فربـه تصـوف بـه دنبـال درآمیختن اکسیر عشق با مس زهد پدید آمد و نثر عرفانی نیز از بطـن نثـر زاهدانـه متولـد شـد و رشد و نمو یافت . این نثر نیز شاخه ای از نثر دینی است که از گونه های پرکـاربرد نثـر سـده هـای نخست و دوم هجری در شکل های مختلف حدیث ، تفسیر، خطابه و نامه بوده است . ایـن نوشـتار چگونگیشکل گیری و پدید آمدن نثر عرفانی از درون نثر زاهدانه و رشد و نمـو آن را بررسـی و تبیین میکند؛ بنابراین پس از بحث دربارة علـل واسـباب تکـوین زهدبـه بررسـی نثـر زاهدانـه و ویژگیها، چهره های برتر و آثار آن پرداخته شده و در ادامه از چگونگی تکوین نثر عرفانی بعـد از وارد شدن عشق در نثر زاهدانه ، سخن به میان آمده است . باتوجه به مهم ترین ویژگیهـای نثـر عرفانی، این نتیجه حاصل شدکه هم جریان های زهد و تصوف و هم نثرهـای مربـوط بـه ایـن دو نحله ، محصول دیالکتیک وابستگی به سنت و گریز از آن بوده است .

از زبان نار تا زبان نور (چگونگی تکوین نثر عرفانی ) 1 حبیب الله عباسی تاریخ دریافت : ١٣٩١/٣/٧ تاریخ پذیرش : ١٣٩١/٩/١٨ «اولیا را چون در عیش انس اندازند گویی با ایشـان خطـاب میکنند در بهشت به زبان نور و چون در عیش هیبت اندازند گویی با ایشان خطاب میکنند در دوزخ به زبان نار» عطار چکیده پس از شـکل گیـری زهـد تحـت تـأثیر علـل و اسـبابی چنـد، جریـان فربـه تصـوف بـه دنبـال درآمیختن اکسیر عشق با مس زهد پدید آمد و نثر عرفانی نیز از بطـن نثـر زاهدانـه متولـد شـد و رشد و نمو یافت . باتوجه به مهم ترین ویژگیهـای نثـر عرفانی، این نتیجه حاصل شدکه هم جریان های زهد و تصوف و هم نثرهـای مربـوط بـه ایـن دو نحله ، محصول دیالکتیک وابستگی به سنت و گریز از آن بوده است . این حلقه ها، بعدها به دبستان ؛ و جریان زهد نیز به حرکتی دینی با گرایشـی خـاص تبـدیل شـد و دو ویژگی ممتاز خود را پیدا کرد: نخست ویژگی تعبدی آن که با مبالغه در انجام نوافل و اوراد و عبادت های سخت تبلور یافت و دوم ویژگـی اخلاقـی کـه در توکـل و تـرک کسـب و عـدم التفات به زندگی مادی پدیدار شد. این نوع نثـر نیـز شـاخه ای از نثـر دینـیای اسـت کـه از گونه های پرکاربرد نثر سده های نخست و دوم هجـری در قالـب هـای مختلـف حـدیث ، تفسـیر، خطابه و نامه بوده است .