خلاصة:
رشوه و اقسام آن یکی از پدیده‌های شوم اجتماعی است که در تاریخ ایران – به ویژه در دوره معاصر- همواره مطرح بوده است. نشانه‌ها و آثار این پدیده را تقریبا در بیشتر امور جامعه و سیاست‌های این دوره میتوان مشاهده کرد. این مقاله در پی روشن کردن زمینه‌ها و شیوه دریافت و پرداخت رشوه و پیشکش، موضوعات و موارد رشوه‌دهی و رشوه‌گیری است. این نوشتار که به شیوه توصیفی – تحلیلی و بر پایه برخی از منابع دست اول همچون خاطرات سیاستمداران، گزارش سیاحان و ماموران خارجی و همچنین برخی از کتب تحقیقی تدوین شده است به بحث فساد بر محور رشوه و پیشکش می‌پردازد و نشان میدهد که موضوع رشوه و اقسام آن تقریبا از مهم‌ترین موضوعات فساد در تمامی ارکان جامعه است و نقش بسیار مهمی در روابط بین بیشتر دولت‌مردان و صاحب‌منصبان دارد.
رشوه و پیشکش با توجه به مقتضیات زمان و ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دوره قاجار انواع و اسامی متعددی پیدا کرده است و حتی در بسیاری از موارد نیز شکل قانونی، عرفی و شرعی به خود گرفته تا جایی که به عنوان یکی از منابع مهم و تاثیرگذار مالی و مداخل عمومی کشوری شمرده میشود.
ملخص الجهاز:
رشوه و پیشکش با توجه به مقتضیات زمان و ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دورة قاجار انواع و اسامی متعددی پیدا کرده است و حتی در بسیاری از موارد نیز شکل قانونی، عرفی و شرعی به خود گرفته تاجاییکه به عنوان یکی از منابع مهم و تأثیرگذار مالی و مداخل عمومی کشوری شمرده میشود.
در پژوهش حاضر با مطالعه و تفحص در برخی از منابع دست اول و تحقیقی مربوط به دورة قاجار به خصوص در دوران پادشاهی طولانیمدت ناصرالدین شاه سعی شده است تا به وجوه مختلف رشوه و پیشکش پرداخته شود؛ زیرا رشوه و انواع آن یکی از جنبه های بارز اجتماعی این دوران بوده و نقش مهمی در شکل گیری ارتباط بین اقشار مختلف جامعه ، اصناف ، بازاریان ، تجار، سپاهیان ، دولت مردان و درباریان ، سران ایلات و عشایر و حتی خود شاه و به کلی عموم طبقات جامعۀ ایرانی آن دوره داشته است .
این موضوع را در خلال گزارش های غربیها نیز میتوان یافت ، چنانکه موریس بوئه ١ -که خود چند سال قبل از به تخت نشستن ناصرالدین شاه به ایران مسافرت کرد- به نبودن امنیت ازجمله امنیت شغلی و بینظمی در امر وصول مداخل اشاره کرده است : همین ترس افتادن به چنین روزی ایرانیان را خسیس بار آورده .
یکی از گزارش هایی را که در این زمینه موجود است مادام ژان دیولافوا١ ارائه میدهد: حاکم علاوه بر اینکه از دولت حقوق نمیگیرد در موقع رفتن به مأموریت هم مبلغ گزافی باید به شاه و وزرا به عنوان پیشکش تقدیم نماید و هر کس بیشتر پول داد به حکومت منصوب میگردد.
(
, 
, 
)
