مروری انتقادی بر دوره بندی های انجا م گرفته از اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی و ارائه ی یک دور ه بندی جدید مقالة

مؤلف: راستی، عمران ؛

پژوهش های جغرافیای انسانی زمستان 1395، دوره چهل و هشتم - شماره 4 ، العلمية - البحثية (Ministry of Science/ISC (‎19 صفحة - من 697 إلی 715 )

الکلمات المفتاحية: ژئوپلیتیک اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی دانش ژئوپلیتیک دوره بندی جدید دوره بندی ژئوپلیتیکی سیاسی سیاسی

خلاصة:

قدمت واژه ژئوپلیتیک و دانش آن به خصوص در بعد نظری، اندکی فراتر از یازده دهه است، اما ریشه اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی، به قلمروخواهی، قلمروسازی، قلمروداری و قلمروگستری انسان و جستوجوی وی برای تامین امنیت خود و قلمروش برمی گردد. بیشتر صاحب نظران جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، بر تاریخیبودن اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی اذعان دارند، اما اتفاقنظری در تعریف ژئوپلیتیک و دوره بندی های انجامگرفته از اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی وجود ندارد. در این پژوهش، به روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه ای، به بررسی انتقادی این دوره بندی ها پرداخته میشود. با بررسی این دوره بندی ها و با توجه به نقاط عطف و فصول افتراق آن ها، تمامی دوره بندی ها در دو دسته کلی گنجانده شدند: 1. دوره بندی های تاریخی از اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی و 2. دوره بندی های معطوف به تاریخچه علم ژئوپلیتیک. مهم ترین ضعف این دوره بندی ها، نقص و نارسایی آن ها در پوششی کامل و تاریخی از اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی در دوره های مختلف است. البته بعضی از این دوره بندی ها نیز منحصر به یک بعد ژئوپلیتیک (عمدتا بعد نظری) یا تاریخ علم ژئوپلیتیک هستند. با واکاوی این دوره بندی ها و بررسی قوتها و ضعفهای آنها، یک دوره بندی جدید ارائه شد که ضمن جامعیت برای دربرگرفتن تمامی دوره بندی های قبلی، ابعاد مختلف ژئوپلیتیک را نیز دربرگیرد. در دوره بندی پیشنهادی، اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی به سه دوره پیشامدرن، مدرن و پسامدرن تقسیم شده است.

ملخص الجهاز:

الف ) دوره بندی های تاریخی از اندیشه و عمل ژئوپلیتیکی اگر مکیندر را ژئوپلیتیسین بدانیم - چنانکه قریب به اتفاق نویسندگان ژئوپلیتیک چنین نظری دارند- وی را باید از نخستین نظریه پردازان ژئوپلیتیکی بدانیم که در مطالعاتش در مقالۀ «محور جغرافیایی تاریخ »، یک دوره بندی تاریخی از رقابت قدرت ها ارائه داده است . ideological geopolitics بعضی دیگر از دوره بندیهای تاریخی، براساس سده های ژئوپلیتیکی و قدرت غالب و برتر آن قرن صورت گرفته است . قدمت اندیشه های ژئوپلیتیکی، مورد اذعان بسیاری از اندیشمندان جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک است ؛ برای مثال ، ایولاکوست معتقد است که بررسی ها و مشاهدات جغرافیای هرودوت در امپراتوری عظیم پارس ها و نیز در مصر، بی گمان مسیری را ترسیم کرده است که یک قرن بعد اسکندر در پیش گرفت و اطلاعاتی ارائه کرد که اجازه داد این امپراتوری پهناور را در کنترل بگیرد (لاکست ، ١٣٦٨: ٥). دورة ژئوپلیتیک استعماری در این تقسیم بندی ، دوره ای است که از شروع استعمار و ظهور سرمایه داری ، یعنی از اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم آغاز می شود و تا پایان جنگ جهانی دوم (١٩٤٥) ادامه دارد. اگرچه آغاز دورة ژئوپلیتیک استعماری به ظهور سرمایه داری و اکتشافات جغرافیایی و نخستین استعمارگری قدرت های اروپایی در قرون ١٥ و ١٦ برمی گردد، اوج رقابت های ژئوپلیتیکی این دوره را در اواخر قرن نوزدهم تا پایان جنگ جهانی دوم می توان دید؛ یعنی دوره ای که دیگر تقریبا سرزمین کشف نشده ای روی زمین باقی نمانده بود و قدرت ها باید در عرصه های شناخته شده با یکدیگر به رقابت می پرداختند. , 2002, Political Geography and Geopolitics, Samt, Tehran.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول