خلاصة:
شرق ایران در این مقاله بین دو منطقه شمال شرق (تقریبا معادل با استان خراسان رضوی) و جنوب شرق (تقریبا برابر با استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان) تعریف میشود که تقریبا با استان خراسان جنوبی همخوانی دارد. با وجود آنکه دو سنگنگاره دارای کتیبه پهلوی در لاخمزار و کال جنگال در این منطقه قراردارد که اهمیت این منطقه را در دوران تاریخی اشکانی و ساسانی نشان میدهد، منابع تاریخی آن دوران، داده چندانی از این منطقه پیشروی نمیگذارد. بررسیهای باستانشناسی در منطقه نشان میدهد که فراوانی تعداد محوطههای دوران اشکانی از دورههای دیگر چشمگیرتر است. با وجود این، هیچ محوطهای از این دوره در منطقه کاوش و اطلاعات آن منتشر نشده است تا بتوان براساس آن، ویژگیهای مادی این دوره را در شرق ایران برشمرد. در این مقاله قلعه نهبندان در حاشیه شهر نهبندان که تا سدههای پیش نیز مسکونی بوده است، باتوجه به دادههای کشف شده از آن، به عنوان یکی از مهمترین محوطههای دوره اشکانی در شرق ایران معرفی میشود. از این منطقه به صورت «نه» در متنهای دوران تاریخی نام برده شده است. هرچند پیش از این، دیگران درباره اهمیت شهر باستانی نهبندان سخن گفتهاند، ولی محوطه باستانی دیگری را درمنطقه نه باستانیمیدانند.اینمقالهباتکیهبرکاوشهایباستانشناختی و فعالیتهای مرمتی انجامشده که به شناسایی مواد فرهنگی گوناگونی منجر شده است، بر این باور است که قلعه نهبندان را باید به عنوان نه باستانی درنظرگرفت. براساس پژوهش پیشروی، نه در دوره اشکانی پایهگذاری شده است.
ملخص الجهاز:
قلعه نهبندان : شواهدی از دورة اشکانی در شرق ایران * محسن دانا دانشجوی دکتری باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس علیرضا نصرآبادی دانش آموخته کارشناسی ارشد رشتۀ مرمت بنا دانشگاه علم و صنعت هادی شریفان دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران (از ص ٣٧ تا ٥٦) تاریخ دریافت مقاله : ٩٤/٠٣/٠٨ ؛ تاریخ پذیرش قطعی : ٩٥/٠٦/٠٣ چکیده شرق ایران در این مقاله بین دو منطقۀ شمال شرق (تقریبا معادل با استان خراسان رضوی) و جنوب شرق (تقریبا برابر با استان های سیستان و بلوچستان ، کرمان و هرمزگان ) تعریف میشود که تقریبا با استان خراسان جنوبی هم خوانی دارد.
در این مقاله قلعۀ نهبندان در حاشیۀ شهر نهبندان که تا سده های پیش نیز مسکونی بوده است ، باتوجه به داده های کشف شده از آن ، به عنوان یکی از مهم ترین محوطه های دورة اشکانی در شرق ایران معرفی میشود.
جالب تر اینجاست که با آنکه خاستگاه اشکانیان شمال شرق ایران ذکر شده است (کالج ، ٢٥٣٧: ٢١ و شیپمان ، ١٣٩٠: ٢٥)، به جز کاوش های شهر نسا (٢٠٠٨ ,Lippolis &Invernizzi ;١٩٤٩ ,Masson ;١٩٩٦ ,Pilipko) و قلعۀ گبک لی (٢٠٠٧ ,Koshelenko) در جنوب ترکمنستان ، عملا محوطۀ دیگری از آنان در نیمۀ شرقی ایران اشکانی شناخته شده نیست .
با وجود آنچه گفته شد، بررسیهای محدودی که به منظور شناسایی آثار در برخی شهرستان های استان خراسان جنوبی انجام شده است ، نشان میدهد این منطقه در دورة اشکانی از نظر جمعیت شکوفا میشود.
(
, 
, 
)
