خلاصة:
انسان در همه عرصههای زندگی محتاج رهبرانی است که او را به سمت کمال و موفقیت سوق دهند. عرصه سیاست که عرصه قدرت و پیش بردن انسانها از موضع فرادستی به سمت هدف مورد نظر است، از مهمترین این عرصه هاست. به اعتقاد مسلمانان و به ویژه شیعیان، تنها مرجع و منبع رهبری و هدایتگری در عرصه سیاست و قدرت، دین اسلام و به ویژه قرآن کریم است. آیات فراوانی در قرآن کریم مرتبط با هدایت سیاسی هستند. بخش مهمی از این آیات، بایسته هایی را برای هدایت سیاسی بیان میکنند. این نوشتار با عنوان «بایستههای هدایت سیاسی در قرآن کریم»، به بررسی و توضیح آیاتی میپردازد که متضمن الزامات هدایت سیاسی هستند.
این پژوهش با استفاده روش تحلیل مضمون انجام شد. در این روش، به دلیل اینکه یک روش کیفی است، فرضیه ای نخواهیم داشت و پژوهش حاضر به منظور کشف مفاهیم مرتبط با مساله مورد تحقیق، انجام میشود. در یک تحلیل مضمونی، مضامینی از دادهها استخراج و به صورت نظم یافته ارائه میگردد. این مضامین در سه سطح پایه، سازمان دهنده و فراگیر، از دادهها استخراج شده و تحلیل نهایی به وسیله این مضامین صورت میگیرد. به کمک این روش، 27 مضمون پایه استخراج گردید و از این مضامین، 11 مضمون سازمان دهنده انتزاع شد. در نهایت عنوان بایستههای هدایت سیاسی، برای مضمون فراگیر انتخاب شد. بایستههای هدایت سیاسی، حلقه ربط مضامین به یکدیگر میباشد.
برای عرضه مساله به قرآن کریم، از روش تفسیر موضوعی استنطاقی بهره گرفته شد. در این روش، مسائل و مباحث خارج از قرآن کریم به قرآن عرضه شده تا رای قرآن کریم نسبت به آن موضوع کشف و استخراج شود. بر همین مبنا، اصول و قواعد تفسیر موضوعی بایستی مد نظر قرار گیرد. در این تحقیق سعی شد با استفاده از تفاسیر معتبر و با استفاده از روایات، این اصول مراعات گردد.
ملخص الجهاز:
"تحلیل سیاسی ای که گستره دید خود را به آنچه به چنین صورت رسمی و حقـوقی [ یعنی مرتبط با دولت ، حکومت و فرایند حکومت کردن به معنـای محـدود آن ] تعیـین میشود محدود کند، از این لحاظ ، شریک جرم سیاسـت رسـمی اسـت کـه ایـن گونـه مبادرت به حذف حوزه ها و موضوع ها میکند.
شهید صدر درباره نقایص تفسیر ترتیبـی یا تجزیه ای میگوید: «در این روش ، مفسر از شناخت تعداد زیادی از معارف و مفاهیم قرآن برخوردار میشود، ولی به صورت پراکنده و روی هم انباشته ، بدون اینکه بتواند در پایان کار، نظر قـرآن را در مورد هر یک از زمینه های زندگی که آیاتی درباره آنها نازل شده است ، تعیین کند.
» (مهرابی، ١٣٩٣، ص ١٣٣) در تحقیق حاضر، به دلیل اینکه واژه سیاست در قرآن کریم ذکر نشده اسـت ، بـرای یافتن آیات هدایت سیاسی از روش معنا کاوی استفاده شد.
اگر ارتباط بین دین و سیاست روشن و ثابت شد، رابطه یحث بایدهای هدایت سیاسی که زیر مجموعه ای از علم سیاسـت اسـت بـا قـرآن کریم روشن میشود.
در این روش ، محقق به دنبال آیاتی است که از جهت معنا و مضمون با بحث الزامات هدایت سیاسی در ارتباط باشد، اگر چه واژگان هـدایت ، سیاسـت یـا قـدرت در آن وجـود نداشته باشد.
در این پژوهش که بر اساس مدل شـبکه ای تحلیل مضمون ، ارائه شد، از بین بیش از ١٠٠ آیه احصا شده که بـا بایسـته هـای هـدایت سیاسی مرتبط بودند، ٢٧ مضمون پایـه اسـتخراج و ١١ مضـمون سـازمان دهنـده نیـز از مضامین پایه انتزاع شد."