خلاصة:
یکی از سنت هایی که در شمال غرب و غرب ایران کمتر به آن توجه شده، سنت سفال گری دالما است. این سنت سفالی دارای حوزه ی گسترش وسیعی از شمال غرب ایران تا زاگرس مرکزی است، اما اطلاعات ما از این دوره بسیار مختصر و تنها محدود به چند مقاله و گزارش نه چندان مفصل است. در سال 1388 هیاتی به منظور مطالعه و شناسایی، آشنایی با تاریخچه اسکان جوامع انسانی و مطالعه ی الگوهای استقراری از دوره های پیش از تاریخ تا معاصر در منطقه، پای به سرفیروزآباد نهاد. طی بررسی دشت سرفیروزآباد در جنوب کرمانشاه، 28 محوطه با سفال دالما شناسایی شد، که در این پژوهش این محوطه ها باهدف شناسایی الگوهای استقراری و روابط درون منطقه ای با روش توصیفی -تحلیلی و روش آماری استنباطی از جمله تحلیل خوشه ای، مورد مطالعه قرار خواهند گرفت. برای رسیدن به این هدف از نرم افزارهای SPSS و Arc GIS استفاده شد. بر این اساس وسعت محوطه ها به عنوان متغیر وابسته و عوامل محیطی، مانند: فاصله ی محوطه ها از مسیرهای ارتباطی، فاصله ی محوطه ها از منابع آب، درصد شیب و ارتفاع محوطه ها از سطح دریا، به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است. بر اساس مکان گزینی استقرارها، تعدادی از این محوطه ها با مساحت کمتر از یک هکتار در دامنه ی کوه ها و مناطق تپه ماهوری قرار دارند و برخی دیگر نیز با مساحت بیشتر از یک هکتار در میان دشت و در کنار منابع آب دائمی واقع شده اند. به نظر می رسد که این استقرارها مربوط به گروه های متفاوتی از مردمان یکجانشین و کوچ نشین بوده است که در کنار هم زندگی می کردند. اهمیت این پژوهش از این رو است که می تواند برهم کنش های فرهنگی درون منطقه ای این دو گروه از مردمان را، در دوره ی دالما مشخص کند. پراکنش محوطه ها و الگو های استقراری این دشت، در طی این دوره وابستگی به منابع زیست محیطی به ویژه منابع آب را نشان می دهد.
ملخص الجهاز:
"بـرایـن اسـاس وسـعت محوطه هــابه عنــوان متغیــروابســته وعوامــل محیطــی،ماننــد:فاصلــه یمحوطه هــااز مسـیرهایارتباطـی،فاصلـه یمحوطه هـاازمنابـع آب ،درصـدشـیب وارتفـاع محوطه هـااز سـطح دریـا،به عنـوان متغیـرمسـتقل درنظـرگرفتـه شـده اسـت .
درایـن تحلیـل ازفاکتورهایـیماننـد:درصـدشـیب ،ارتفـاع محوطه هـاازسـطح دریـا،موقعیـت محوطه هـا نســبت بــه منبــع آب وفاصلــه یهــرمحوطــه نســبت بــه مســیرهایارتباطــیبه عنــوان متغیـرمسـتقل ووسـعت محوطه هـابه عنـوان متغیـروابسـته ،درنظـرگرفتـه شـده اسـت .
دیگـرمنبـع آب ایـن دشـت ،رودخانـه یگشـان اسـت کـه از دهســتان عثمانونــدواقــع درجنوب شــرق کرمانشــاه سرچشــمه میگیــردوازریزآبه هــای رودسـیمره ،حوضـه یخلیج فـارس ودریـایعمـان محسـوب میشـود.
)١٩٧٣ ,Solecki &Solecki (،کاوش تپــه یســه گابی);١٩٧٤ ,Levine &Young :[}٦ ٨١[}٦ ١ؤؤئ آءئؤ‹(،کاوش هــایدالمــاتپــه )١٩٧٥ ,Hamlin(،کاوش تپــه ی شــیزر(ولیپــور،١٣٨٥)،کاوش ســهاچایتپه (رحیمیســرخنی،١٣٨٧)،بررســیســوینیدر شــمال غرب )١٩٧٥ ,Swiny(،ازبررســییانــگ درغــرب ایــران )١٩٦٦ ,Young(،کاوش غـارکانیمیکاییـل (روسـتاییورضوانـی،١٣٨١)،بررسـیتپـه یبـاروج (علیـزاده وآذرنـوش ، ١٣٨٢)،کاوش قوشـاتپه شـهریری(نوبـریوپورفـرج ،١٣٨٥)،بررسـیحوضه یآبریـزابهررود (خســرویودیگــران ،١٣٨٨)،تپــه یلاویــن )٢٠١٢ ,.
نمونه هایــی از ســفال های نزدیکــیمیــان ایــن محوطه هــاودیگــراســتقرارهایمربــوط بــه ســنت دالمــادرغــرب و دالمایــی تپــه ی پشــته ریزه ١ (نیکنامــی ، شــمال غرب ایــران رانشــان میدهــد.
همچنیـن بیشـترین فاصلـه یایـن محوطه هـابـامنابـع دائمـیآب مربـوط بـه سرینه سـره بـا٢٣٦٥ وکمتریــن نیــزمربــوط بــه پشــته ریزه ٤بــا١٥متــرمیباشــد.
درایــن گــروه ،مرتفع تریــن مکانـیکـه بـررویآن محوطـه اسـتقراریواقـع شـده ،محوطـه یسرینه سـره اسـت کـه درارتفـاع ١٦٣٩متـریوپایین تریـن ارتفـاع نیـزبـا١٤٦٨متـرمربـوط بـه شـوراب کاریز٣ اسـت .
از طـرف دیگـرمحوطه هـایکنـاررودخانه هـای مـرگ وپشـت کاو،وسـعت بیشـترینسـبت بـه محوطه هـایحاشـیه دشـت دارنـدوبه نظـرمیرسـدکـه دردوره یدالمـا،آب نقـش مهمـی درزندگـیمـردم ایفـامیکـرده ؛زیـرابیشـترین تجمـع محوطه هـایدالمایـی،درکنـارایـن دورودخانـه اسـت .
-حیــدری،محســن ،١٣٩٢،مــروریبــردوره یمس وســنگ شــمال غرب ایــران و پیشــنهاداتیبــرایحــوزه یگســترش ســفال دالمــا،پیــام باستان شــناس ،ســال دهــم ، شــماره ی١٩،صــص ٣٧-٥٠."