خلاصة:
اندرزنامه های باستانی، سیاست نامه ها و نصیحت الملوک ها همه مصادیقی از اندیشه سیاسی هستند که می توان از آنها با نام مشترک «نصیحت نامه» یاد کرد. این نوع گفتار با معیارهای مختلفی تفسیر و تحلیل شده است. این نوشتار با تحلیل محتوای چند متن نصیحت نامه ای یعنی سیاست نامه خواجه نظام الملک طوسی، نصیحت الملوک امام محمد غزالی و بوستان، گلستان و نصیحت الملوک سعدی نشان می دهد که چهار گونه دو بنی یعنی «نصیحت الملوک-نصیحت العموم»، «دین مداری-سیاست»، «اقتدار-دادگری» و «حکمران-وزیر»، مقوم هر متن نصیحت نامه ای است.
ملخص الجهاز:
"زمینة تاریخی پرسشی که در ابتدا باید به آن پاسـخ داد ایـن اسـت کـه زمینـة تـاریخی پیـدایش و نگـارش اندرزنامه ها و سیاست نامه های دوره اسلامی کدام است ؟ بدین معنا کـه آیـا ایـن گونـه متـون واجد ماهیتی کاملا اسـلامی و مسـتقل از اندیشـه ایرانشـهری هسـتند یـا اینکـه اسـتمرار و «بازپرداختی » از همین اندیشه در قالب و شکلی اسلامی اند؟ دوم اینکه زمینة تاریخی پیـدایش و نگارش اندرزنامه ها و سیاست نامه ها در یک دوره معین و خاص کدام اسـت ؟ بـدین معنـا که نگارش این گونه متون پاسخ به چه ضرورت های عینی (تحولات تاریخی ، اجتماعی ، سیاسی و مذهبی و فکری ) بوده است ؟ در مورد نخست ، می توان گفت که ادبیات اندرزنامه نویسی به عنـوان یکـی از مضـمون هـای اساسی اندیشه سیاسـی ایرانـی در دوره ساسـانی بـه تکامـل رسـید.
بنابراین اگرچه هر اندیشه سیاسی مشتمل بر چهار نوع مؤلفه (دلالـت ) معرفتـی ، وضـعی ، هنجاری و کاربردی است ، امـا مـی تـوان اندیشـه هـا، آراء و مکـاتبی را کـه در زمـان هـا و مکان های مختلف اندیشیده شده اند، به رغم تفاوت هـایی کـه در مؤلفـه مبنـایی و وضـعی بـا یکدیگر دارند به خاطر شباهت در وجه هنجاری آنها در کنار هـم قـرار داد.
بر اساس الگوی نظری ارائه شده در این مقاله کتاب سیاسـت نامـه خواجـه نظـام الملـک طوسی ، نصیحت نامه امام محمد غزالی و آثار بوستان، گلستان و نصـیحت الملـوک سـعدی در قالب دوبنی های چهارگانه نصیحت الملوک -نصیحت العموم ، اقتدار-دادگـر، دیـن -سیاسـت و حکمران -وزیر مورد بررسی قرار گرفتند."