خلاصة:
پژوهش حاضر در نظر دارد که به بررسی و واکاوی مبانی اندیشههای سیاسی در میان نومعتزلیان و بهویژه ابوزید بپردازد. در این پژوهش در پی یافتن پاسخ برای دو سوال اساسی میباشیم: نخست آنکه مبانی اندیشه سیاسی نومعتزلیان و بهویژه ابوزید چگونه قابل تبیین میباشد و دیگری اینکه در مبانی اندیشه سیاسی نومعتزلیان و ابوزید رابطه دین و سیاست چگونه ترسیم و تبیین شده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهند که اندیشههای نومعتزله ریشه در آرای اندیشمندان نخست معتزله در قرون اولیه اسلامی دارد و معتقد است با توجه به سیالیت و تاریخمند بودن نص قرآن میتوان اندیشههای آنرا روزآمد نمود و در واقع به دنیوی و عرفی کردن امور دینی پرداخت. نهایتا اینکه در کنه اندیشههای نومعتزلیان و بهویژه ابوزید اندیشه عرفیگرایی و سکولاریم را بهمعنای جدایی دین از حکومت و نه سیاست میتوان استنباط نمود.
ملخص الجهاز:
"یکی دیگر از منابع در این زمینه گفتوگویی است که با حجتالاسلام قائمینیا پیرامون اندیشههای ابوزید انجام شده است که دکتر قاسمینیا آرا ابوزید را در یک مثلث ترسیم میکند که در ضلع اول آن به نقد آرا و افکار امام شافعی بهعنوان مهمترین فقیه اهل سنت پرداخته است، در ضلع دوم اندیشه خود ابوزید نقد آرای اشاعره و در صدر آن غزالی موردنظر او است و ضلع سوم اندیشه ابوزید احیای یک جریان اعتزالی یا نواعتزالی است که در ابن رشد بهچشم میخورد و آنهم در نقد آرای غزالی و خصوصا پیوندی که غزالی میان دین و سیاست میدهد و ابوزبد ناقد آن بود.
ضمن تأکید بر ارزشمند بودن تمام این منابع که به معرفی مختصر آنها پرداخته شد؛ آنچه پژوهش حاضر را از تمام این تألیفات متمایز میکند این میباشد که برخلاف غالب آثار تألیف شده در این زمینه، پژوهش حاضر بهصورت خرد و ریزتری تنها یکی از ابعاد اندیشهای نومعتزله را -اندیشه سیاسی را با محوریت رابطه دین و سیاسیت- مورد مداقه و بررسی قرار داده و در میان تمام اندیشمندان نواعتزالی بر آرای ابوزید تمرکز نموده است.
نومعتزلیان و البته ابوزید معتقدند که دریافت معانی متن از طریق مفسر، در تعامل با واقعیت شکل میگیرد (یعنی دیالکتیک متن و عقل)؛ مفسر با کمک عقل، میتواند معانی جدیدی را از آیات استخراج کند و با همین شیوه رهیافت ساختاری زبان میتوان متن قرآن را در شرایط و زمینههای گوناگون اجتماعی و سیاسی باز تولید نمود و دقیقا بههمین علت است که نگارنده از رهیافت ساختارگرایی و زبانشناسی سوسوری برای تبیین مبانی اندیشههای سیاسی و معتزلیان با تأکید بر آرا ابوزید بهره میبرد."