خلاصة:
توجّه مقالهی حاضر بر مسئلهی زنان در مجلّهی ملانصرالدین است. با عنایت به این که مجلّهی ملانصرالدین جزو مجلّههای پیشرو در ربع اول قرن بیستم میلادی در شرق بود، تحلیل رویکرد آن مجلّه نسبت به مسئلهی زنان میتواند هم آگاهیهای دست اولی از موقعیّت زن ایرانی و مسلمان در اوایل قرن بیستم میلادی در اختیار بگذارد و هم موجب آشنایی بیشتر با نحوهی مواجههی روشنفکران مسلمان با مسئلهی زنان شود. از این رو نوشتار حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که، مجلّهی ملانصرالدین موقعیت زن مسلمان را چگونه بازتاب داده و دیدگاهش دربارهی موقعیت زن مسلمان چه بود؟ نتایج پژوهش نشان میدهد، مجلّهی ملانصرالدین مسئلهی زنان را با رویکردی آسیبشناسانه در پنج حوزهی، ازدواج زنان، حجاب، آموزش زنان، خشونت علیه زنان و آزادی زنان مورد توجه قرار داده و تحت تاثیر اندیشههای جدید که در قفقاز رواج داشت راه برون رفت از آن موقعیت را آموزش زنان و نقد مستمر مخالفان آزادی زنان میداند. روش پژوهش در این نوشتار، توصیفی ـ تحلیلی با تکیه بر متن اصلی مجلّهی ملانصرالدین و اسناد دست اول است.
ملخص الجهاز:
"از این رو نوشتار حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که ، مجله ی ملانصرالدین موقعیت زن مسلمان را چگونه بازتاب داده و دیدگاهش درباره ی موقعیت زن مسلمان چه بود؟ نتایج پژوهش نشان میدهد، مجله ی ملانصرالدین مسئله ی زنان را با رویکردی آسیب شناسانه در پنج حوزه ی ، ازدواج زنان ، حجاب ، آموزش زنان ، خشونت علیه زنان و آزادی زنان مورد توجه قرار داده و تحت تأثیر اندیشه های جدید که در قفقاز رواج داشت راه برون رفت از آن موقعیت را آموزش زنان و نقد مستمر مخالفان آزادی زنان میداند.
با عنایت به نقش مهمی که این مجله در طرح و دفاع از حقوق زنان داشت ، نوشتار حاضر در صدد تحلیل رویکرد آن به مسئله ی زنان است و در این راستا پرسش اصلی پژوهش این است که ، مجله ی ملانصرالدین چرا و چگونه مسئله ی زنان را مورد توجه قرار داد؟ و راه های برون رفت از آن موقعیت را برای زنان در چه میدید؟ یافته های پژوهش نشان میدهد، وضعیت نامطلوب زنان ، مطالعه ی برخی آثار نویسندگان غربی که در دفاع از حقوق زنان نوشته شده بود، مقایسه ی وضعیت زنان مسلمان با زنان روسی، ارمنی، اروپایی و آمریکایی از عوامل مهمی بود که باعث توجه ملانصرالدین و نویسندگان آن به مسئله ی زنان شده بود.
سفرهای صابر به شهرهای آسیای مرکزی و نیز ایران (٤٦ :٢٠١٢ ,Hesenova) در کنار نقش پدر هشت دختر موجب شده بود او با ملاحظه ی وضعیت زنان ، مسئله ی آنان را به ویژه در دو حوزه ی ازدواج و آموزش زنان در کانون توجه ١- برای آگاهی از زندگی و فعالیت های حمیده خانم بنگرید به : محمد قلی زاده ، حمیده (١٣٧٩)، مونس روزهای زندگی: خاطراتم درباره ی جلیل محمدقلی زاده ، ترجمه ی دلبر ابراهیم زاده ، تهران : پژوهنده ."