خلاصة:
پس از پیروزی انقلاب اسلامی سیاستگذاریهای مربوط به تولید و فروش نفتخام مورد تجدید نظر قرارگرفت. از آنجائیکه سیاستها و روشهای فروش نفتخام همواره تحت تاثیر شرایط سیاسی و اقتصادی بوده و جمهوری اسلامی ایران نیز پس از پیروزی انقلاب تاکنون حوادث مختلف سیاسی و اقتصادی را تجربه کرده است، لذا در این تحقیق سعی شده که سیاست ها و روشهای فروش نفتخام صادراتی ایران مورد بررسی قرارگیرد.
در این تحقیق قیمت های نفت خام های سبک و سنگین ایران که پایه قیمت های سایر نفت خام های صادراتی ایران هستند، با نفت خام های رقیب (مشابه از لحاظ کیفی) در دوره یاد شده مقایسه شدهاند. نفت خام های سبک عربستان، عمان از لحاظ کیفی (درجهAPI و گوگرد) مشابه نفت خام سبک صادراتی ایران و نفت خام های متوسط عربستان و دبی مشابه نفت خام سنگین ایران هستند، که در این تحقیق قیمت هر یک از نفت خام های صادراتی ایران با قیمت دو نفت خام مشابه نامبرده از سال 1979 ( از زمان انقلاب اسلامی ایران) تا سال 2005 مقایسه شده اند.
برای تعیین عوامل موثر و میزان تاثیر آنها بر قیمت های نفت خام های صادراتی ایران از پرسشنامه طیف لیکرت استفاده شد که به دلیل انتزاعی بودن این نوع پرسشنامه،کارشناسان موفق به تعیین الویت عوامل بر اساس الویت های طیف لیکرت نشده و به همین جهت پس از تعیین عوامل از طریق پرسشنامه نامبرده، اولویت عوامل از طریق پرسشنامه AHP بدست آمد.
نتایج نشان داد که به ترتیب، کیفیت نفت خام صادراتی، ارزش فرآورده های نفتی در بازارهای جهانی، عوامل سیاسی، امنیت تقاضا، سرمایه گذاری در بخشهای عملیاتی صادرات و شرایط عمومی قرارداد شرکت ملی نفت در مورد صادرات نفت خام عوامل موثر بر قیمت گذاری نفت خام های صادراتی ایران در دوره مورد نظر هستند.
After the success of the revolution in the Islamic Republic of Iran، all polices regarding crude oil production and marketing have been revised and changed. Since the policies and methods of crude oil marketing were always influenced by political and economic conditions، and since the Islamic Republic of Iran has experienced different political and economic situations after the revolution، we tried in this paper to discuss the policies and ways of marketing and selling the crude oil in Iran. For finding the effective factors on the Iranian export crude oil prices from year 1979 (Islamic Republic of Iran revolution) till year 2005 and prioritizing them، we used Likert scale، but since the crude oil marketing experts couldn’t show the priority of effective factors by Likert Questioner، we used Analytical Hierarchy Process (AHP) to prioritize the factors. The findings show that، the quality of crude oil (API and Sulfur content) is the most important factor and “the General Terms and Conditions (GTC)” of National Iranian oil company ( NIOC) for selling Iranian export crude oil is the less effective factor on the Iranian export crude oil prices.