خلاصة:
نگاهی به تاریخ ایران در عصر خوارزمشاهیان نشان می دهد، که هرچند دیوانسالاری این دوره تا حد زیادی ساختار خود را از عهد بیشتر خود، سلجوقی به میراث گرفته است، اما به دلایل متفاوت ازجمله مشکلات شخصی آتسز خوارزمشاهی با دیوانسالاری سلجوقی و تاثیرات منفی این دیوانسالاری بر ذهن وی و همچنین جلوگیری دیوان سالاری شایسته ابتدای عصر خوارزمشاهی از ترکتازی های سلطان محمد خوارزمشاه و در نهایت نفوذ شوم عناصر قدرت طلب و سودجو به رهبری ترکان خاتون در دیوانسالاری خوارزمشاهی باعث گردیده است تا این دیوانسالاری نتواند به درستی وظیفه خود یعنی اداره مملکت را انجام داده و ساختار داخلی سیاسی و اجتماعی کشور در ابتدای دوره مغول را از درون بپوساند. پوسیدگی که با یک ضربه خارجی به دست لشکر مغول از هم پاشید.
ملخص الجهاز:
"مهدی یاراحمدی (دانشجوی دکتری تخصصی تاریخ اسلام دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ) زینب ایران دوست (دانشجوی کارشناسی ارشد ایران اسلامی دانشگاه شهید چمران اهواز) بررسی ساختار وزارت اعلاء در دیوان سالاری خوارزمشاهیان چکیده نگـاهی بـه تـاریخ ایـران در عـصر خوارزمـشاهیان نـشان مـی دهـد، کـه هـر چنـد دیوانــسالاری ایــن دوره تــا حــد زیــادی ســاختار خــود را از عهــد پیــشتر خــود، سلجوقی به میـراث گرفتـه اسـت ، امـا بـه دلایـل متفـاوت از جملـه مـشکلات شخـصی آتــسز خوارزمــشاهی بــا دیوانــسالاری ســلجوقی و تــاثیرات منفــی ایــن دیوانــسالاری بـــر ذهـــن وی و همچنـــین جلـــوگیری دیـــوان ســـالاری شایـــسته ابتـــدای عـــصر خوارزمـشاهی از ترکتـازی هـای سـلطان محمـد خوارزمـشاه و در نهایـت نفـوذ شـوم عناصــر قــدرت طلــب و ســودجو بــه رهبــری ترکــان خــاتون در دیوانــسالاری خوارزمـشاهی باعـث گردیـده اسـت تـا ایـن دیوانـسالاری نتوانـد بـه درسـتی وظیفـه خــود یعنــی اداره مملکــت را انجــام داده و ســاختار داخلــی سیاســی و اجتمــاعی کــشور در ابتــدای دوره مغــول را از درون بپوســاند.
نگارندگان در این مقاله تلاش دارند، تا با بررسی ویژگی های دیوانسالاری خوارزمـشاهیان بـه این سئوال پاسخ دهند، که : • سیستم دیوانسالاری خوارزمشاهیان چه ویژگی هایی را نسبت به دوره های پـیش از خـود داشته است ؟ • نتایج این تغییرات در گسترش یا ضعف قدرت سیاسی و نظـامی خوارزمـشاهیان چگونـه برآورد می شود؟ فرضیه ای که در پاسخ به این سئوالات از سوی نگارندگان مورد توجه است ، این است ، که : • آتسز و سلطان محمد خوارزمشاه به دلایل شخصی در کاهش قدرت و جایگـاه وزارت در دیوان سالاری خوارزمشاهی کوشیده اند."