خلاصة:
در حکومت هخامنشیان شاه در کانون نظام شاهنشاهی قرار داشت . خدای بزرگ اهـورامزدا او را برای سلطنت بر سرزمین ها و اقـوام گونـاگون در روی زمـین برگماشـته و بـه ایـران برتری بخشیده بود. هیچ شاهی در ایران بدون ایـن حمایـت الهـی فرمـان نمـی رانـد. شـاه آفریدهی اهورامزدا و بخشی از آفرینش پر برکت او بود که شادی و نیکبختی را برای تمام نوع بشر تضمین می کرد. از آنجا که سلطنت از طرف اهورامزدا به شاهنشاه تفـویض شـده بود. اطاعت امر شاهنشاه نیز به منزله پرستش اهورامزدا بود. علاوه بر این بـرای اولـین بـار سلسله ای از سلاطین به خود جنبه ملی داد و شاهان دیگر را به عنوان اتباع خود در کـشور وسیعش پذیرفت و قدرت پادشاهی بر اصول صحیحی قرار گرفت . پادشـاهی هخامنـشیان به عنوان یک حکومت مقتدر بر اصولی استوار گردیده بود که بررسی و مداقه در آن جز بـا نگاهی عمیق به نقش شاه و دربار امکان پذیر نیست . در این میان وجود برخی همانندیهـا در اصول و رسوم موجود در دربار هخامنشیان و ارتباط شاه با رعایایش ، ایـن تـصور را در ذهن برخی تاریخ نگاران ایجاد نموده که سیستم حاکم بر نظام فرمانروایـی هخامنـشیان بـه نوعی تقلید از حکومت های پیشین خود(به ویـژه مـصر و بـین النهـرین ) دسـت زده اسـت . نگارنده در این مقاله سعی نموده تا با بررسی نقش شاه و دربار در حکومت هخامنـشیان و مقایسه آن با مشابه مصری و بین النهرینی کهن به بررسی صحت و سقم این فرضیه بپردازد.
ملخص الجهاز:
"در مرحله بعدی اعطـای مقـام سلطنت ، شاه جدید ظاهرا نشانه های قدرت خـویش را دریافـت مـی کـرد ماننـد پوشـیدن تـن پوشها و پایپوشهای پادشاهی ؛ بر سر نهادن تاج بلنـد ارغـوانی شـاهانه ؛ بـه دسـت گـرفتن دبوسی در دست راست و شکوفه گل سدر در دست چپ و حمل زوبـین و کمـان و نوشـیدن شیر ترش که این رسم نیز در آشور بوده است و شاهان آشوری ادعا می کردند که از شیر الهـی تغذیه شدهاند.
هر چند مورخین قدیمی مانند دیودور سیسیلی معتقدند که مقام هـزار پـت یـا بـه قـول او شیلیارک را پارسیان برای نخستین بار مورد استفاده قرار دادند ٥ اما وجود دو وزیر بـا وظـایف مشابه که عملکرد یکی بیشتر معطوف به امور دربار و دیگری بیشتر در رابطه با دیوانهـا بـوده است را می توان در آشور مشاهده کرد.
این امر کاملا منطقی است زیرا شاهنشاهی هخامنشی چون در مدت کوتاهی پدید آمده بـود و سازمان پذیرفته نمی توانست یک دولت قومی باشد گروه اندکی از پارسیان و مادهـا و دیگـر آزاد مردان ایرانی بیشتر جهان آن روز را در عرض سی سال گشوده و به مال و مکنـت رسـیده بودند اما دولت ایران شهر بزرگ به دبیران و کدیوران (اقتصاد دانان) و پزشکان و اختر شماران و معماران و هنرمندان فراوان نیاز داشت و این افراد را نمی شـد از میـان تعـداد کـم پارسـیان ومادها که وظیفه پاسبانی مملکت را داشتند بیـرون کـشید و مـی بایـست از تـوده زیـر دسـتان برگزید."