خلاصة:
این مقاله به بررسی رویکرد نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی پرداخته و شکنندگی این همکاری را در چارچوب نوواقع گرایی بررسی میکند. سئوالی که مطرح میشود این است که رویکرد نگاه به
شرق چه جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی دارد و آیا این همکاری با کشورهای شرق، به گونهای است که منافع همه طرفها را برآورده کند؟ استدلال این است که طرفداران سیاست نگاه به شرق
معتقدند گرایش ایران به سمت شرق و اتحاد با کشورهای قدرتمند آسیایی میتواند منافع ملی ایران را تامین و مسئله فقدان متحد استراتژیک را برای ایران حل نماید. در این خصوص اغلب به روسیه و چین اشاره میشود. چنین گرایشی با این مفروضه نو واقعگرایی منطبق است که وقتی ساختار نظام بین الملل به سمت هژمونی پیش میرود، دولتهایی که در معرض سیاستهای امنیت سازی هژمون قرار دارند به هم نزدیک میشوند. اما همزمان نئورئالیستها بدبینی خود را به همکاری در فضای آنارشیک نشان میدهند. آنها بر این باورند که همکاری جز در سطوح اقتصادی- اجتماعی و سطوح پائین سیاسی امکانپذیر نیست و به سطح بقاء نمیرسد. به علاوه در فضای آنارشیک نظام بینالملل، دولتها نگران منافع مطلق همکاری هستند. بر این اساس چین، هند و روسیه نمیتوانند یک کشور هستهای با بلندپروازیهای منطق های را در کنار خود تحمل کنند.
ملخص الجهاز:
بر این اسـاس سـئوالاتی از این دست مطرح می شود : آیا دولت ها از طریق ایجاد موازنه قوا و یا افزایش قدرت نسبی شان در جستجوی امنیت و بقاء هستند و یا پیوندهای فرهنگی و تمدنی و اهداف اقتصـادی هدف نهایی آنها در نظام بین الملل محسـوب می شود؟ آیا اساسا همکاری در نظام بین الملل ممکن اسـت و می تواند مسائل مربوط به حاکمیت را در برگیرد و اتحـادهـا امکـان کـاهش فشـــارهای هژمونیک را دارند و یا امکان همکاری در فضـــای آنارشیک با شکست مواجه می شود؟ کنت والتز به عنوان پدر نئورئالیســم با اعتقاد به آنارشــی بودن ماهیت ســیاســت در نظام بین الملل (در مقابل سـلسـله مراتبی بودن آن در داخل ) اسـتدلال می کند که در این سـیستم دولت ها بازیگران اصـلی ، مسـلط و نامتمایز سیستم بین المللی هستند که تلاش می کنند نقش خود را حداقل برای بقاء و حداکثر در جهت شکوفایی و غرور به انجام برسانند (لینک لیتر، .
به علاوه فرایند همکاری دارای خطر وابســتگی متقابل اســت و دولت ها ترجیح می دهند در یک ســیســتم مبتنی بر خودیاری به جای مخاطرات آسیب پذیری متقابل به خودبسندگی یا اوتارسی روی بیاورند (١٠٦ :١٩٧٩ ,Waltz) ٣-جهت گیری های موجود در سیاست خارجی ایران درخصـوص سـیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران رویکردها و گرایش های مختلفی وجود دارد که مهم ترین آنها «نگاه به غرب »، «سـیاست نه شرقی ، نه غربی » و «نگاه به شرق » می باشد.
در خصوص روابط با هند اگرچه این کشور کمتر در معرض سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا قرار دارد اما در برهه ای زمان نقطه امید ســیاســتگزاران ایرانی برای چانه زنی با غرب بوده اسـت و از طرف دیگر گرایش قوی به سمت آن مشاهده شده است .