خلاصة:
در این پژوهش با استفاده از پایگاه داده بارش کرانههای غربی خزر، نقشههای همبارش روزانه این پهنه، از تاریخ 1/1/1340 تا 10/11/1383 روی یاختههایی به ابعاد 14×14 کیلومتر، بهروش کریجینگ میانیابی و ترسیم شد. این دادهها، دسترسی به اطلاعات 48 نقطه مکانی پهنه مطالعاتی را برای 15992 روز و امکان محاسبه مقادیر هر روز بارش، بیشینه بارش و درصد مساحت زیر بارش را فراهم آورد. بر این اساس حدیترین و فراگیرترین بارشها شناسایی و 109 روز از این بارشها، بر اساس شاخص پایه صدک 99ام، برای بررسی و تحلیل انتخاب شدند. با بهرهگیری از رویکرد محیطی به گردشی و تحلیل خوشهای پایگانی بهروش ادغام "وارد"، سه الگوی گردشی ضخامت جو بین ترازهای 500-1000 هکتوپاسکال شناسایی شد. در ادامه، برای تحلیل بارشها در هر الگوی ضخامت جو، روز نماینده بر اساس ضریب همبستگی با آستانه 95درصد تعیین و در این روزها نقشههای فشار تراز دریا، ضخامت جو ترازهای 500-1000 هکتوپاسکال، توابع جبههزایی و شار همگرایی رطوبت ترازهای 500، 600، 700، 850، 925 و 1000 هکتوپاسکال ترسیم و تحلیل شد. بررسی ها نشان از استقرار فرودی بهنسبت عمیق بر بخشهای شمالی و شمال غربی دریای خزر حدفاصل دو توده آبی خزر و سیاه دارد که زمینه را برای رخداد بارشهای حدی و فراگیر در پهنه مطالعاتی فراهم میکند. تحلیل نقشههای تابع جبههزایی، وجود کانونهای جبههزایی را روی دریای خزر و اطراف آن تأیید میکند. تحلیل تابع شار همگرایی رطوبت هم نشان از نقش دریای خزر، دریای سیاه و دریاچه آرال در تأمین رطوبت بارشها دارد.
To do the synoptic analysis of extreme and widespread precipitations in Caspian western coasts, daily precipitation data from 1340/1/1 to 1 on the 14×1383/11/10 (15992 days) interpolated by Kriging method. These data provide to calculate maximum precipitation and area percent under precipitation for each day including precipitation. On this basis, were identified the most extreme and the most widespread regional precipitations and were selected severe precipitation by 99th percentile base index. Using environment- circulation approach and agglomerative hierarchical cluster analysis by “Ward” method, we could identify three circulation patterns of atmosphere thickness between 500-1000 hpa levels which were effective for creating the extreme and widespread precipitations of Caspian western coasts. However these patterns have many similarities, but, they are considered as different patterns for these regions. Then, to analyze the precipitations in every atmosphere thickness pattern, the representative day was defined on the basis of correlation coefficient with 95% threshold and in these days, sea level pressure maps, atmosphere thickness in 500-1000 hpa levels, functions of frontgenesis and humidity convergence flux were mapped and analyzed for 500, 600, 700, 850, 925 and 1000 hpa levels. The results show that the relatively deep trough on the north and northwest sections of Caspian Sea between Caspian Sea and Black sea can make background for occurring the extreme and widespread precipitations in studied region. The analysis of frontgenesis function maps in the Caspian western coasts confirms the existence of front core on the Caspian Sea and around it too. The analysis of humidity convergence flux indicate that Caspian sea is the most important source of providing the humidity of western coasts precipitations of this sea, and Black sea and Aral lake are in the next importance rankings.
ملخص الجهاز:
"یونکاسلویک و رادینوویک ٥ (٢٠٠٠)، به تحلیل آماری بارش ماهانه و بیشـینه ی روزانـه در کشـور بلگـراد، طی سالهای ١٩٩٥-١٨٨٨ پرداختند و به این نتایج رسیدند که بین بارش بیشینه ی روزانه و میانگین ماهانـه در بلگراد، ضریب همبستگی بالایی وجود دارد و هر دو با همدیگر به صورت خطی افزایش مییابند و بیشـترین فراوانی بیشینه ی بارش روزانه و همچنین رگبارها و توفانهای تندری با توده هوای سرد، بـه خصـوص جبهـه ی سرد تودههای هوا در ارتباط است و این شرایط موقعی فراهم میشـود کـه چرخنـدی بـا موقعیـت مرکـزی در مدیترانه ی شرقی مستقر شده باشد و البته در سراسر (برفراز) سواحل شمالغربی دریـای سـیاه کشـیده شـده باشد.
با توجه به تحلیل الگوهـای ضـخامت جـو در ترازهـای ٥٠٠-١٠٠٠ هکتوپاسـکال در روزهای رخداد بارش حدی و فراگیر سه الگوی گردشی مشخص شد که عبارتند از: الف ) الگوی شمارهی ١: یک فرود بسیار عمیق که از شرق دریای بارنتس تا شرق دریای خـزر کشـیده شـده و شرایط ناپیوستگی را در نیمه ی شمالی ایران، به دلیل برخورد با توده هوای گرم در نواحی جنوبی کشور (ناشـی از زبانه های توده هوای گرم مستقر بر عربستان) ایجاد کـرده اسـت .
(رجوع شود به تصویر صفحه) ج) الگوی شمارهی ٣: در این الگو یک فرود به نسبت عمیق از جلگه ی سیبری غربی تـا میانـه ی دریـای خـزر وجود دارد که دریای خزر در جلوی فرود مستقر است و شرایط ناپیوستگی روی کرانه های جنـوبی خـزر دیـده میشود."