خلاصة:
با اوج گیری مبارزات مردم ایران علیه سلسله پهلوی، محمدرضا شاه پهلوی از ایران خارج شد وپس ازمدتی اقامت در کشورهایی چون مصر، مراکش ، باهاما و مکزیـک وارد آمریکـا شد. سفر وی به آمریکا با خشم شدید مردم ایران همراه بود. حدود دو هفتـه پـس از ورود شاه به آمریکا دانشجویان ایرانی به سـفارت آمریکـا حملـه بـرده واعضـای سـفارت را بـه گروگان گرفتند . این اقدام توسط امام خمینی تاییـد و از اولـین شـروطی کـه بـرای آزادی گروگانها گذاشته شد ،استرداد شاه برای محاکمه در ایران بـود. بـرخلاف تصـور مقامـات آمریکایی مساله استرداد شاه با ورود وی به پاناما شکل جدی تری بـه خـود گرفـت . از آن پس مساله گروگانگیری توسط افرادی چـون صـادق قطـب زاده در ایـران ،توریخـوس در پاناما ،وهمیلتون جردن در آمریکا دنبال میشد. در مقاله حاضر تلاش می شود به این سوال پاسخ داده شود که آیا مقامات آمریکا و ایران واقعا قصد اسـترداد شـاه را داشـته انـد؟ایـن سوال از آنجا ناشی می شود که دولتمردان وقت ایران در مصاحبه ها و اعلام مواضع خـود به مردم ایران وافکار عمومی جهان چنین وانمود میکردندکه تلاشها ومذاکرات آنها در مورد استردادشاه کاملا جدی است .
ملخص الجهاز:
اما از طرفی دولت مراکش نیز دیگر حاضر به پذیرش شاه نبود،زیرا مـراکش دولـت جدیـد ایران را به رسمیت شناخته بود و همچنین قـرار بـود کنفـرانس سـران کشـورهای اسـلامی در مراکش برگذار شود و دولت مراکش مایل بود شاه تا قبل از آن تاریخ کشـور مـراکش را تـرک کند و بدین ترتیب باز یافتن محل امنی برای اقامت شاه ذهـن مقامـات آمریکـایی را بـه خـود مشغول کرد.
١ مقامات آمریکا در پی آن بودند کـه از دولـت موقـت برای آزادی گروگانها کمک بگیرند ولی مهنـدس بازرگـان یـک روز پـس از تصـرف سـفارت استعفا نامه خود را تقدیم امام کرد زیرا بنا به گفته خودش دولت موقت از نظر مسئولیت اداری و سیاسی مملکت و حفظ حقوق نمایندگان و اتباع خارجی بر طبق تعهدات بـین المللـی نمـی توانست مخالف این عمل نباشد.
وی کـه بـرای جمـع آوری و تهیه یک لایحه قانونی برای استرداد شاه به ایران آمده بود در مصاحبه ای مطبوعـاتی در تهـران گفت به محض ورود به پاناما از مقامات قضایی آن کشـور تقاضـای بازداشـت شـاه مخلـوع را ١- شوکراس ،همان ، ص ,٤٢٨ 2- royo ٣- سالینجر، پیر.
هنگـامی کـه شـاه در پاناما بود این مسأله از طرف توریخوس تا حدودی پی گیری شد اما به نظر نمـی رسـد توریخـوس به هیچ عنوان قصد این را داشته که بدون رضایت آمریکا شاه را برای محاکمه به ایران مسـترد کنـد.