خلاصة:
در این مطالعه با توجه به اهمیت خسارت یخبندان و سرمازدگی در کاهش سالانه محصولات باغی استان آذربایجان غربی، دماهای میانگین و کمینه روزانه هوا و احتمال رخداد اولین یخبندان پاییزه و آخرین یخبندان بهاره و شدت و تداوم یخبندان در یک دوره دهساله (2012-2003) بررسی شد. هدف اصلی این مطالعه، تشخیص انواع یخبندان (تابشی، فرارفتی و ترکیبی) بهمنظور ارائه راهکارهایی برای کاهش خسارت ناشی از آن به درختان باغی بوده است. بهدلیل محدودیت پیوستگی آمار خسارت یخبندان از صندوق بیمه کشاورزی، بررسیهای لازم تنها برای سه شهرستان ارومیه، میاندوآب و سلماس بهعنوان مهمترین مراکز تولید سیب، انگور و گردو انجام گرفت. برای این منظور یخبندانها به دو دسته اولین یخبندان پاییزه و آخرین یخبندان بهاره تقسیم شدند. پس از مشخص شدن تاریخ رخداد اولین یخبندانهای پاییزه و آخرین یخبندانهای بهاره، آنها به روزهای ژولیسی تبدیل شد و سپس در محیط نرمافزاری SMADA بهترین تابع توزیع احتمال به دادهها برازش و احتمالات 25، 50، 75 و 95 درصد محاسبه شد. نتایج حاصل در خصوص خسارت سرمازدگی به محصولات کشاورزی (دماهای بیشتر از صفر تا 4 درجه سلسیوس)، نشان داد که این محدوده دمایی در آبان، اسفند و فروردین، تاثیری در خسارت به محصولات مذکور نداشته است. بیشترین خسارت برای مجموع هر سه محصول در شهرستانهای ارومیه (7/ 2403 هکتار)، سلماس (501 هکتار) و میاندوآب (3/ 1363 هکتار) در سال 91-1390 بهدلیل تداوم یخبندان در ماههای آبان، اسفند و فروردین (بهترتیب با 42، 40 و 38 روز) مشاهده شد. با توجه به مرحله رشد محصولات مطالعهشده، آستانه دمایی خسارتزای یخبندان در دمای کمینه 6- درجه سلسیوس و کمتر برای انگور در زمان برداشت محصول (شهریور و مهر) و دمای کمینه 5- و کمتر برای درختان سیب و گردو در زمان جوانههای گل و برگ (فروردین و اردیبهشت) است. پیشنهاد میشود برای تشخیص دقیقتر انواع یخبندان، در کنار تحلیلهای آماری، بررسی فرارفت هوای سرد بهکمک نقشههای ژئوپتانسیل (بهخصوص تراز850 میلیبار) نیز انجام گیرد.
ملخص الجهاز:
ir) دانش آموختۀ کارشناسی ارشد مخاطرات محیطی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران (تاریخ دریافت ١٣٩٥/١٢/٦ – تاریخ پذیرش ١٣٩٦/٤/١٣) چکیده در این مطالعه با توجه به اهمیت خسارت یخبندان و سرمازدگی در کـاهش سـالانۀ محصـولات بـاغی اسـتان آذربایجان غربی، دماهای میانگین و کمینـۀ روزانـۀ هـوا و احتمـال رخـداد اولـین یخبنـدان پـاییزه و آخـرین یخبندان بهاره و شدت و تداوم یخبندان در یک دورة ده ساله (٢٠١٢-٢٠٠٣) بررسی شـد.
انواع یخبندان و معیارهای تشخیص آنها [٢٣] نوع یخبندان معیار تشخیص آسمان صاف (ابر کمتر از سه هشتم )، سرعت باد کمتر از ١/٥ متر بر ثانیه ، نبود پدیده (باران ، تابشی برف ، تگرگ ) ابرناکی (ابر بیش از سه هشتم )، در اغلب موارد همراه با باد با سرعت بیش از ١/٥ متر بر ثانیه ، فرارفتی وجود پدیده و افت شدید دما در طول روز به دلیل وجود پدیده و ابرناکی، یخبندان و سرمازدگی از نوع فرارفتی و در ساعات ترکیبی شب با توجه به عبور سامانه از منطقه و صاف شدن آسمان ، به دلیل یخبندان تابشی، شدت و آسیب این نوع یخبندان بیشتر است بحث و نتایج در خصوص خسارت سرمازدگی به محصولات کشاورزی، تحلیل های لازم روی اثر تداوم دماهای بین صفر تا ٤ درجۀ سلسیوس صورت گرفت .
تداوم و شدت یخبندان ها همان گونه که در بخش مواد و روش ها بیان شد، مبنای تحلیل خسارت یخبندان به محصـولات کشاورزی داده های خسارت ، دریافت شـده از صـندوق بیمـۀ کشـاورزی در سـال هـای موجـود و همچنین توجه به مراکز عمدة تولید سیب ، انگور و گردو در استان بوده است .
در پایان براساس نتایج این تحقیـق و پژوهش های قبلی [١٨ ،١١]، راهکارهای عملی برای کاهش خسارت یخبنـدان در محصـولات سیب ، انگور و گردو در شهرستان های ارومیه ، سلماس و میاندوآب بیان شده است (جدول ٩).
"Assessing the vulnerability of agricultural land use and species to climate change and the role of policies in facilitating adaptation".