خلاصة:
طب سنتی ایران با ریشهای کهن، دانشی آمیخته از هنر و فراست است. یکی از
ویژگیهای پزشکی ایران، استفاده از شعر برای یادگیری سریع و انتقال آسان مفاهیم
پزشکی به مردم عامه میباشد. در این راستا تاریخ پزشکی ایران از پزشکان برجستهای
از جمله حکیم یوسف بن محمد بن یوسف هروی حکایت دارد که کتب طبی منظومی را
تدوین نمودهاند. اغلب آثار طبی او به زبان شعر است. یکی از آثار طبی مهم این حکیم
است. » جامع الفوائد « برجسته، منظومه
در این مطالعه مروری کیفی جامعه مورد مطالعه، منظومه های طبی فارسی حکیم
است که پس از رویت و استخراج » جامع الفوائد « یوسفی هروی و نمونه مطالعه منظومه
ویژگیهای آن به تحلیل محتوایی منظومه پرداخته شده است.
از جمله پرشمارترین نسخه های خطی بعد از قرن دهم » جامع الفوائد « منظومه طبی
هجری قمری است که از لحاظ اهمیت، اختصار، سادگی، مورد توجه مخاطبان بوده
است. از ویژگیهای برجسته آن میتوان به انتقال مفاهیم پزشکی به صورت موجز و
معرفی یکصد و هفتاد و هفت بیماری عضوی شامل: بیماریهای سر، اعصاب و روان،
چشم، گوش و حلق و بینی، زبان و لثه و دندان، ریه، قلب، معده، کبد، روده، مثانه،
دیابت، بیماریهای زنان و مردان، دردهای مفصلی و امراض عمومی بدن، مانند تب ها،
اورام و غدد، بیماریهای پوست، و مو، بیماریهای ناشی از گزش جانوران و بیان معالجات آنها اشاره نمود. با بررسیهای انجامشده در سایر کتب طبی منظوم فارسی
بعد از قرن دهم هجری، این منظومه بیماری با عنوان ذیابیطیس ذکر نموده است.
تبیین منظومههای طبی فارسی، راهی برای معرفی و مستندسازی آنها است که
کماکان باید برای این سرمایههای علمی انجام بگیرد. همچنین برای فهم درست مفاهیم
و مطالب متون طبی که پیشنیاز هر نوع تصحیح، پژوهش، و نگارشی است میتوان به
متون منظوم فارسی پزشکی توجه نمود.
ملخص الجهاز:
اشعار کتب مزبور، به طور کلی به قدری ساده هستند که خیلی راحت و سریع میتوان آن ها را به خاطر سپرد و حفظ کرد و هر خواننده ای با مطالعه آن ها فورا یک سری اطلاعات سطحی از بیماریهای مختلف پیدا میکند، این کتب برای توجیه و آگاه نمودن خانواده ها و عموم مردم نگارش یافته و تألیف آن ها در سده دهم هجری قمری (عهد صفوی) به طور چشمگیری افزایش یافته است و امروزه نیز مشابه این گونه کتاب ها با عناوینی نظیر پزشک خانواده مطرح میگردد.
) اما باید متذکر شد که با توجه به منابع طبی و گواه سفرنامه های موجود میتوان اثبات نمود منشأ این بیماری در خارج از ایران بوده و با ورود بیماری و همه گیری آن اطبا راه علاج و درمانی را پیدا نموده و در کتب خود مانند «جامع الفوائد» ذکر نموده اند.
منظومه طبی «جامع الفوائد» در قرن دهم هجری قمری (شانزدهم میلادی) برای کمک به وضعیت بهداشت و سلامت مردم نگارش شده است .
Tehran: Research Center Persian Iran and Pakistan Publication, Vol. 5, 3148.
Tehran: Iran University of Medical Sciences Publication, 2, 4, 8, 34, 48, 55.
Tehran: Iran University of Medical Sciences Publication, 2, 4, 8, 34, 48, 55.
Tehran: Iran University of Medical Sciences Publication, Vol. 2, 354.