تاملی بر مذهب سراینده «علی نامه» تنها بازمانده میراث حماسی شیعه قرن پنجم مقالة

مؤلف: هدایت‌پناه، محمدرضا ؛ هدایت‌پناه، حسین ؛

تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی زمستان 1395 - شماره 25 التصنيف العلمية - البحثية (Ministry of Science/ISC (‎24 صفحة - من 45 إلی 68 )

الکلمات المفتاحية: تشیع سیاسی تشیع امامی علی نامه ربیع شاعران شیعی تشیع اعتقادی تسنن محب اهل بیت علیهم السلام منظومه شیعه خلافت تشیع امام شاعر وصی

خلاصة:

منظومه علی نامه که هویت سراینده آن نامعلوم، ولی با تخلص «ربیع» شناخته میشود در ۴۸۲ ق سروده شده و کهن ترین منظومه شیعی است که به همت استاد شفیعی کدکنی با مقدمه ای عالمانه به جامعه علمی عرضه شده است. هرچند بیشتر پژوهشگران حوزه ادبیات فارسی آن را مورد توجه قرار داده اند، اما با توجه به محتوای این منظومه که شجاعتها و دلاوریهای امیرالمومنین در دو جنگ جمل و صفین براساس روایات مورخ مشهور ابومخنف (م. 157) به نظم کشیده، از زاویه تاریخی نیز بسیار حائز اهمیت است. آنچه در مرحله نخست درباره این میراث مکتوب کهن شیعه اهمیت دارد، مذهب شاعر است. آنچه که برخی در این موضوع نوشته اند تشیع ربیع را به صورت کلی اثبات میکند که با تسنن محب اهل بیت علیهم السلام نیز قابل جمع است. این نوشتار با ارائه مولفه های مهم اندیشه های تشیع اعتقادی و انطباق آنها بر منظومه علی نامه، تشیع امامی سراینده آن را ثابت کرده است.

ملخص الجهاز:

صرف نظر از برخی بزرگان اهل سنت مانند نسائی، احمد بن حنبل و طبری که درباره فضایل امیرالمؤمنین× تألیفاتی دارند، 3 شاعرانی از اهل تسنن نیز بوده‌اند که در مدح و منقبت علی× و اهل بیت^ شعرها سروده‌اند؛ مانند امیر عمعق بخارایی (۵۴۳ ق) شاعر معروف خراسانی در روزگار سلجوقیان و هم‌عصر با ربیع که منقبت امیرالمؤمین× را نه‌تنها افتخار خود، بلکه محبت خویش را همانند اعتقاد شیعیان به آن حضرت دانسته است: سپهر جاه، علی افتخار دین که ز فخر همه مناقب او گویم و مدایح او چون شیعه مذهب خود را به دین علی بندم به شاعری چو سخن بر سخن بپیوندم 4 همچنین خاقانی شروانی شافعی مذهب (۵۹۵ ق) 5 که به «حسان العجم» 6 اشتهار دارد، 7 درمورد اهل بیت پیامبر| سروده‌هایی دارد. شاعر از شیعیان سیاسی بوده که تنها به امیرالمؤمنین× محبت و دوستی داشته، اما همانند تشیع عراقی و به اصطلاح علویون، به خلافت علی× از نوع انتخاب معتقد بوده، یا اینکه تشیع او از نوع تشیع مذهبی و امامی بوده است؟ در مرحله نخست هر کسی به علی نامه توجهی هرچند اجمالی داشته باشد و نظری بر آن بیفکند، به‌آسانی دوستی و محبت شدید شاعر به علی× و اهل بیت پیامبر| را در جای جای شعر او خواهد یافت، اما این اشعار هرچند شاهد خوبی در شناخت اعتقادات شاعر است، برای اثبات تشیع مذهبی و امامی بودن شاعر کافی نیست. خوشبختانه سراینده منظومه علی نامه به‌صراحت از علی× به «وصی» تعبیر کرده و همانند شیعیان و اصحاب امیرالمؤمنین× این اصطلاح سیاسی ـ مذهبی را در حق آن حضرت به کار برده است.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول