ملخص الجهاز:
"او را در حدود سی عنوان کتاب است که شامل هفتاد جلد می‌شود؛ اما در میان آنها، دو کتاب، یکی در رجال و آن یکی در کتابشناسی، از همه مفصلتر و مهمتر است: 1.
الذریعة الی تصانیف الشیعة، در بیست و نه جلد، شامل معرفی کتابهای شیعه از قرن اول تا چهاردهم.
و از این دو کتاب، الذریعه پربرگ و بارتر از طبقات است و نام شیخ آقا بزرگ یادآور نام آن.
(161) یعنی کتابهایی که از قرن اول تا این تاریخ تألیف شده، در محدوده معرفی الذریعه بوده است.
زیرا اولا نسخه‌های )مخطوطات( هر کتاب مطبوع و ثانیا نسخه‌ها )کتابهای مخطوط(، در آن معرفی شده است.
(165) این را هم اضافه کنیم که در الذریعه، روزنامه‌ها نیز معرفی شده است و ، نیز بدین رو، اطلاق کتابشناسی به آن، جامع نیست.
اما نباید این تعبیر چندان تثبیت و کلیشه شود که موجب سوءتفاهم عمومی گردد و گمان شود الذریعه فقط فهرستی از کتابهای چاپی است و ، بویژه، نسخه‌شناسی آن، که مهمتر از کتابشناسی است، نادیده بماند.
آری، شیخ آقابزرگ شصت سال از عمر خود را در کار کتاب الذریعه کرد(166) و با رجوع به هزاران کتاب و زیر و رو کردن شصت کتابخانه و سفر به چند کشور، این شاهکار را آفرید و آنچه را محال می‌نمود، ممکن ساخت.
2. درباره زندگی شیخ‌آقا بزرگ تهرانی و آثار او، کتابها و مقالات متعددی نوشته شده که مهمترین آنها عبارت است از: شیخ آقابزرگ تهرانی.
»زندگی و آثار علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی« و »برترین کتابشناسی شیعه )نگاهی به کتاب الذریعة(«."
(
, 
, 
)
