لذت و معنای زندگی از نگاه ابن‌سینا مقالة

در آثار ابن‌سینا مفهوم سعادت یا نیک‌بختی از جهاتی نزدیک به مفهوم معنای زندگی به مثابه غایت زندگی است. وی نیک‌بختی را مطلوب بالذات و غایت لذاته معرفی می‌کند و آن شرط لازم و کافی برای معنادار شدن زندگی است. از منظر او میان لذت و معنای زندگی ارتباطی عمیق وجود دارد. لذت، ادراک حضوری قوه مدرکه فرد است به آن‌چه که در نظرش کمال و خیر به شمار می‌آید. دیدگاه شیخ در نفس‌شناسی تأثیر مستقیمی بر مبحث معنای زندگی و لذت دارد. وی باتوجه ‌به قوای ادراکی نفس، مراتب مختلفی برای نیک‌بختی و لذت در نظر می‌گیرد که از میان آن‌ها نیک‌بختی و لذت عقلانی یا روحانی نقش بسیار مهمی در رسیدن به معنا ایفا می‌کند. همچنین از میان قوای نفس تنها قوه عقلانی است که با مرگ از بین نرفته و در عالم آخرت معنای زندگی و لذت نهایی توسط آن رقم می‌خورد. او معتقد است همان‌گونه که معنای زندگی دارای ارزش ذاتی است، لذات عقلی و شهودی نیز دارای ارزش ذاتی است. لذت عقلی-شهودی نه تنها شرط لازم برای معناداری، بلکه شرط کافی آن نیز است. در این پژوهش معنای زندگی از  نظر ابن‌سینا و نقش لذت در رسیدن به آن، با روشی توصیفی- تحلیلی بررسی شده ­است.

در همین راستا سؤال اساسی این است که آیا لذت شرط لازم و کافی برای معناداری از منظر ابن سینا است ؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤال باید به تبیین رابطه میان لذت و معنای زندگی از نظر شیخ پرداخت . بنابراین ، در قاموس فکری ابن سینا برای رسیدن به معنا، باید نیک بختی را بکاویم و به این سؤال پاسخ گوییم که نیک بختی چیست و چگونه به دست می آید؟ ١ـ مفهوم معنای زندگی شیخ الرئیس ابوعلی سینا در تعریف نیک بختی میگوید: «نیک بختی غایت لذاته و مطلوب بالذات است »(ابن سینا، ١٤٠٠هـ، ص ٢٦٠). پس باید دید از نظر ابن سینا معنا در معنای زندگی به معنای هدف است یا ارزش یا کارکرد؟ با بررسی تعریفی که شیخ از نیک بختی بیان کرده است ، میتوان به پاسخ این سؤال رسید. با توجه به ویژگی نخست نیک بختی، به این مطلب در معناشناسی معنای زندگی میتوان دست یافت که «معنا» در «معنای زندگی» به مثابه «هدف » است ؛ چرا که از منظر او نیک بختی غایت لذاته و نهایی است ، غایت و هدفی که واسطه برای رسیدن به اهداف دیگر نبوده و خود برترین آن هاست . البته ابن سینا تعبیر خاصی را در این زمینه به کار نبرده است ؛ اما از نظر او با تلاش و مجاهدت های فرد است که میتوان به نیک بختی رسید و معنا را چشید؛ ازاین رو، میتوان گفت مؤلفه کارکرد نیز در ذیل مؤلفه غایت ارزش مییابد.