خلاصة:
عصر قاجار نقطه ی عطف تاریخ پزشکی ایران است. در همین عصر طب در ایران از سنتی به مدرن قدم
گذاشت، که در این راه با موانعی برخورد نمود. برخی از پژوهشگران تعدادی از موانع را مورد نقد و
بررسی قرار داده اند. نقطه ی مشترک تحقیقات انجام یافته بررسی برخی موانع و مشکلات رواج و گسترش
طب مدرن برای یک موضوع خاص است. ما در عصر قاجار، حتی برای یک موضوع خاص، با مجموعه ای
از موانع و مشکلات مواجه ایم. هدف این تحقیق تجمیع موانع با محوریت اجتماعی-فرهنگی و
موضوع بندی آنها و علاوه نمودن عواملی که تاکنون مورد نقد و بررسی قرار نگرفته اند.
این مقاله ابتدا موانع اجتماعی- فرهنگی گسترش طب نوین را موضوع بندی و سپس زیرمجموعههایی برای
موضوعات در نظر گرفته است. در ادامه به تبیین زیرمجموعه ها پرداخته است. پژوهش به روش اسنادی-
تاریخی و مبتنی بر رویکرد توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. برایند تحقیق نشان می دهد که
مجموعه ای از موانع در جلوگیری و یا کند نمودن گسترش دست آوردهای طب نوین تاثیرگذار بوده اند و
نباید برخی از آن ها را کوچک نمایی و برخی را بزرگ نمایی کنیم. هرکدام از این عوامل به اندازه ی
نیروی خود موثر بوده اند.
ملخص الجهاز:
هر جامعه اي اشتباهات فرهنگي خاص خود را دارد و اين گذشت زمان و آگاهي مردم بوده که از تکرار آن اشتباهات جلوگيري کرده و تاريخ را به سوي روشناييها هدايت نموده است .
در جامعه ي عصر قاجار موانع اجتماعي-فرهنگي يکي از علل کندي رواج طب نوين بوده است .
اين مقاله قصد دارد موانع اجتماعي-فرهنگي ورود طب نوين را به ايران عصر قاجار مورد بررسي قرار دهد.
پيشينه در مقاله ي "مروري بر موانع موجود در راه گسترش داروسازي نوين در عهد قاجار (١٣٩١)" به مخالفت برخي اطبا با دست آوردهاي طبي خصوصا داروهاي شيميايي اشاره رفته است .
در پژوهش حاضر ضمن اشاره به موارد ياد شده به موارد ديگري از موانع گسترش طب مدرن با محوريت اجتماعي-فرهنگي در ايران عصر قاجار اشاره رفته است .
با اين توصيف ايراني عصر قاجار- حتي در صورت مراجعه - چگونه ميتوانست به اقدامات درماني يک اجنبي ناپاک اطمينان پيدا کند؟ هدايت با آوردن خاطره اي بيان ميدارد او هم اعتقادي به نحوه ي درمان پزشکان خارجي نداشته است .
به چند نمونه از مقاومت مردم در برابر پذيرش دست آوردهاي علوم نوين در زمينه ي طب اشاره ميشود: ١) مردم تهران در سال ١٨٠٩ م اجازه ندادند دکتر جوکس (٢) بچه هاي مسلمانان را واکسينه کند.
(شهري باف ؛ ج ١؛١٣٨٣: ٦٢؛ ميلاني؛١٣٨٧: ١٥٩) ٥) مقاومت مردم در برابر قوانين سختگيرانه اميرکبير در قضيه ي آبله کوبي ٢) ترجيح افراد محلي آگاه به امور پزشکي به پزشک خارجي يکي از علل ترجيح حکيمان محلي به پزشکان خارجي، در دسترس بودن اين افراد بوده است ، هرچند نبايد تعصب را دور از انتظار دانست .