خلاصة:
واقعه کربلا از ناگوارترین وقایع جهان اسلام است اما نقطه عطفی در تاریخ تشیع به شمار می آید و در تکوین تشیع بیشترین سهم را ایفا کرده است. رسالت این نهضت در پیام رسانی و آگاهی بخشی به امت اسلامی و همچنین ذکر مصائب امام حسین (ع) و یاران ایشان منجر به نوعی از تاریخ نگاری به نام مقتل نگاری شد. مقتل نگاری به طور خاص به تاریخ نگاری عاشورا اطلاق می شود.
مقتل ها عموما به توصیف ظلم و ستم و شهادت یکی از امامان معصوم(علیهم السلام) می پردازند اما این اصطلاح به دلیل عمق فاجعه عاشورا به واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) و فرزندان و یاران ایشان منحصر شد. مقتل نگاران شیعه، نوشتن درباره ائمه(ع) را نوعی وظیفه دینی تلقی می کردند و مقتل های که با احساسات و عواطف تاریخنگاران عاشورا عجین شد بر روحیه شیعیان تاثیر گذاشت و موجب توجه به آرمان های شیعی و پشتیبانی از اهل بیت(علیهم السلام) شد.
واکاوی منابع و همچنین معرفی معروف ترین تاریخ نگاران عاشورا در دو قرن نخستین اسلامی از اهداف این پژوهش است. روش تحقیق در این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و متکی به منابع دست اول است.
ملخص الجهاز:
"نتیجه واقعهٔ کربلا در سال 61 هجری قمری، که منجر به شهادت ایشان و اسارت اهلبیت(ع) شد، اگرچه برای شیعیان بسیار اندوهبار بود اما خود نقطهٔ عطفی در تاریخ تشیع به شمار میآید و در تکوین تشیع بیشترین سهم را ایفا کرده است و تأثیر فراوانی بر جوامع شیعه در قرون بعد گذاشت که این تأثیرات تا به امروز نیز استمرار دارد.
منبع تاریخنگاران عاشورا در تألیف مقتلها: 1- احادیث پیامبر اکرم(ص) دربارۀ شهادت امام حسین(ع)؛ این احادیث در بسیاری از آثار تاریخنگاران عاشورا در قرون اول و دوم اسلامی موجود است؛ 2- نامهها، و خطبههای امام حسین(ع): مجموعۀ نامههای رد و بدل شده بین امام حسین(ع) و مردم کوفه بیانگر اوضاع سیاسی دوره امویان است که تاریخنگاران عاشورا از آنها در گزارش وقایع عاشورا سود بردهاند و با آوردن متن نامهها کمک فراوانی به شناخت این واقعه کردهاند؛ 3- سخنان و رجزهای عاشورایی اصحاب و یاران امام حسین(ع): تاریخنگاران عاشورا با آوردن این رجزها روحیه شهادت طلبی و ایثار اصحاب امام حسین(ع) را به تصویر کشیدند؛ 4- سخنان و خطبههای امام زین العابدین(ع) و حضرت زینب(س): از جمله منابع مهم و تاثیرگذار گزارشگران عاشورا خطبههای سیاسی امام سجاد(ع) و همچنین حضرت زینب(س) است که این خطبهها در آثار تاریخنگاران عاشورا در دو قرن اول اسلامی مشهود است؛ 5- مطالب منقول از همراهان و اهلبیت امام که شهید نشدند هم از دیگر منابع تاریخ نگاران عاشورا است که بهعنوان نظارهگران حادثه برای گزارشگران عاشورا دارای اهمیت بوده است؛ 6- افراد سپاه دشمن: برخی افراد سپاه دشمن بعد از واقعهٔ کربلا از روی پشیمانی و برخی نیز برای تفاخر و همچنین تعصب به نقل واقعۀ کربلا پرداختند از منابع تاریخنگاران عاشورا در دو قرن اول اسلامی بودند."