خلاصة:
قلمرو آموزش و پرورش به دلیل گستردگی و پیچیدگی ذاتی که در آن وجود دارد، نیازمند اتخاذ تدابیری خاص
می باشد. برای تحقق اهداف آموزشی در قلمرو آموزش و پرورش و به طور کلی در سایر حوزه ها، اولین و مهمترین اقدام قبل از تدوین اهداف، نیازسنجی می باشد. در این میان آشنایی با مبانی، اصول، روش ها و الگوهای نیازسنجی می تواند زمینه های مناسبی را برای برنامه ریزی دقیق آموزشی و تدوین اهداف آموزشی در حوزه ی آموزش و پرورش فراهم سازد. هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم نیاز و نیازسنجی، اصول و قواعد نیازسنجی، تکنیک ها و روش های نیازسنجی می باشد. مقاله تدوین شده به روش توصیفی- کتابخانه ای تنظیم شده است. در این روش، از ابزار فیش برداری استفاده شده است و در فیش برداری به منابع با ارزش مراجعه شده است. در مقاله حاضر نخست مفهوم نیازسنجی بر اساس آرای صاحب نظران در حوزه برنامه ریزی درسی و آموزشی مورد بررسی قرار می گیرد، سپس اصول و قواعد نیازسنجی شرح داده می شود. بعد از شرح اصول نیازسنجی، سه الگوی رایج در نیازسنجی در قالب مراحلی معرفی می گردد و در پایان تکنیک ها و روش های نیازسنجی بررسی می شود.
ملخص الجهاز:
هر کجا که مسئله تدوين طرح ها و اتخاذ مجموعه اي از تدابير آموزشي و درسي مطرح باشد، از نيازسنجي به طور مکرر ياد مي شود و مبناي منطقي هر برنامه وجود نياز يا مجموعه اي از نيازها است (فتحي و اجارگاه ، ١٣٧٥، ص ٢).
براساس اهميت و حساسيتي که نيازسنجي در فرآيند برنامه ريزي درسي داراست ، متاسفانه گاهي برآورد و تخمين نيازها جنبه اي سليقه اي دارد و به صورت عيني انجام نمي پذيرد، دليل اين امر از يک سو ناشي از پيچيده بودن مفهوم نياز و تعداد متنوع برداشت ها و از سوي ديگر کمبود تجارب در اين زمينه است .
با اين حال در يک برداشت کلي، نيازسنجي عبارت از فرآيند جمع آوري و تحليلي اطلاعات که براساس آن ، نيازهاي افراد، گروه ها، و جوامع شناخته مي شود (محمدي، ١٣٨٥، ص ٤٠-٣٩) نيازسنجي عبارت از کاربرد فنوني است که بتوان به کمک آنها اطلاعات مناسبي درباره نيازها گردآوري کرد و به الگوهاي نيازها و خواسته هاي فرد، گروه و جامعه دست يافت .
بنابراين در اين الگو مراحل مهم زير را سپري کنيد: ــ هدف هاي کلي را (در صورت موجود بودن ) شناسايي يا تدوين کنيد؛ (رجوع شود به تصوير صفحه) ٣- نمودار الگوي قياسي ارزشيابي و بازنگري برنامه تکنيک ها و روش هاي نيازسنجي با توجه به مطالعات و بررسي هاي انجام شده در حوزه نيازسنجي آموزشي و درسي، فنون نيازسنجي که در تعيين نياز کاربرد دارند معرفي مي شوند: تکنيک دلفي (Delphi Technique) اين تکنيک داراي سابقه طولاني بوده و براي اولين بار توسط دالکي و هلمرد (١٩٦٣) در سال ١٩٥٠ براي کمپاني «راند» تدوين شد.