خلاصة:
است. فیلسوفان تحلیلی « مشاهده » یکی از مباحث مهم و مناقشه برانگیز فلسفه علم عملعلم از منظرهای گوناگون این موضوع را مورد بررسی قرار دادهاند. آنان نشان داده اند آنچهکه در امور طبیعی مشاهده می شود متاثر از اهداف و تجرب ههای پیشین مشاهد هگر م یباشداز این رو مشاهده متاثر از عوامل معرف تشناختی، معناشناختی، روانشناختی یاجامعه شناختی است. اما مشاهده تنها مورد توجه فیلسوفات تحلیلی نبوده است بلکهفیلسوفان قاره ای نیز بدان پرداخت هاند. یکی از این فیلسوفان میشل فوکو می باشد که درکتاب تولد کلینیک به چگونگی اُبژه مشاهد هشدن بدن انسان در پزشکی می پردازد. اونشان می دهد که علاوه بر عوامل تاثی رگذار بر مشاهده که توسط فیلسوفان تحلیلی بیانشده اند باید به این نکته توجه کرد که مشاهده اساسا فعلی سیاسی است. هدف این مقالهنشان دادن این وجه سیاسی برای مشاهده است. بدی نمنظور از آرای فوکو درای نباره استفادهمی کنیم. گرچه فوکو در آثار گوناگون خود به این موضوع اشاره کرده است اما م ی توانگفت که مشاهده موضوع محوری در کتاب تولد کلینیک است. از ای ن رو با بررسیاین مورد می کوشیم تا نشان دهیم که منظور از سیاسی بودن عمل مشاهده چیست .بدین گونه سعی م یکنیم تا نشان دهیم که فیلسوفان علم در بررسی های خود دربارهمشاهده باید وجه سیاسی آ نرا نیز در نظر بگیرند.
ملخص الجهاز:
با توجه به این که حاکمیت نگاه در کلینیک با طیفی از سطوح دیگری از رویدادها- مثل باز سازماندهی مکانی بیمارستان ، تلقی جدیـد از جایگـاه بیمـار در جامعـه ، دگرگـونی حـوزه مددکاری - مرتبط است که همگی برای امکان پذیر شدن حـوزه مـدرن پزشـکی ضـروری بودند، در گام دوم نشان می دهیم که برقراری چه روابط قدرتی در جامعه قرون هیجدهم و نوزدهم سبب پیدایش سیاست سلامت و در نتیجه محوری شدن مشاهده بـرای پزشـکی و نهایتا ظهور کلینیک شد.
در پرتو چنین نگرشی به قدرت ، عمل مشاهده کردن در کلینیک پزشکی فقط دیده شدن عده ای توسط عده ای دیگر نیست بلکه رصد کردن بدن ،کردار و اعمال برخی افراد توسط برخی دیگر هست آن هم نه بـه دلیـل اینکـه آنـان دانشـمندانی هسـتند کـه فقـط از روی کنجکاوی به مطالعه بدن ، کردار و رفتار دیگران می پردازند بلکه موضع و جایگاه تـاکتیکی یا استراتژیک آن ها این امکان را می دهد تا زندگی برخی دیگـر را رصـد ، کنتـرل و اداره کنند.
فوکو در تولد کلینیک نشان می دهد که «حاکمیت نگاه » نـه تنها متاثر از تغییر نظام روابط قدرت (سیاست ) بود بلکه «نگاه » خود امری سیاسـی بـود.
» بطور کلی می توان گفت که تکنیک مشاهده به مثابه عملی سیاسی در آثار تاریخی فوکو – تاریخ جنون ، تولد زندان و تاریخ کلینیک – دارای چنان اهمیتی است که مـی تـوان ایـن کتاب ها را بر اساس این تکنیک مورد بازخوانی قرار داد.