مطالعه تطبیقی مبانی و روش تفسیری التفسیر الاثری الجامع و جامع البیان عن تفسیرالقرآن مقالة

محمدهادی معرفت (1309-1385ش) و ابوجعفر محمد بن جریر طبری (310ق/ 922م) دو مفسر بزرگ در تاریخ تفسیرند که از دو نظام کلامی و اعتقادی متفاوت متاثرند. بررسی و مقایسه اجمالی التفسیر الاثری الجامع معرفت و جامع البیان عن تفسیر آی القرآن طبری و دیدگاه آن دو درباره مبانی و روش تفسیری از آن جهت ضرورت دارد که شناخت مبانی و روش مفسر در فهم تفسیر تاثیر بسزایی دارد. التفسیر الاثری الجامع به روش روایی و با رویکرد کلامی شیعه و جامع البیان نیز با همان روش اما با رویکرد کلامی اهل سنت به نگارش درآمده است. حال این سوال قابل طرح است: با توجه به اینکه این دو تفسیر با رویکرد واحدی نگاشته شده‌اند، آیا در همه مبانی مشترک بوده و برآیندهای یکسانی داشته‌اند؟

"لذا این پژوهش به بررسی تطبیقی مبانی و روش دو مفسر قرآن ، محمد هادی معرفت از علمای شیعه و ابن جریر طبری از بزرگان اهل سنت ، در تفسیر الأثری الجامع و جامع البیان میپردازد، زیرا بیان مبانی و روش مفسر موجب شناخت بهتر و فهم تفسیر میشود. میتوان گفت طبری در تفسیر همۀ آیات ، ترتیب معینی را دنبال نکرده است ، ولی در بیشتر موارد این گونه عمل کرده است که نخست یک یا چند آیه را آورده و گاهی پیام کوتاهی از آن را که در واقع مرکز بحث تفسیری قرار میگیرد، به خواننده منتقل میکند و در بعضی از موارد انواع قرائت ها را متعرض گردیده و قرائت مورد نظر خویش را برگزیده است . البته وی به طور مبسوط و با استناد در کتاب علوم قرآنی خویش به موضوع وحیانی بودن ساختار قرآن پرداخته است و سخن برخی را که الفاظ و تنظیم عبارات قرآن را وحیانی ندانسته اند و گفته اند معانی قرآن بر قلب پیامبر اکرم القا شده و آن حضرت خود آن را در قالب الفاظ در آورده ، رد نموده و به این شبهه پاسخ گفته است (معرفت ، همان : ١/ ٥٨ - ٦٣). معرفت در کتاب التمهید (معرفت ، ١٤١٥: ١/ ٢٤٥ - ٢٦٧) فصلی به بحث اسباب النزول اختصاص داده ، در کتاب تفسیر و مفسران (معرفت ، ١٣٨٥ت : ١/ ٢٣٠) ذیل معرفی تفسیر ابن عباس اشاراتی به این موضوع دارد و در مقدمۀ التفسیر الاثری الجامع (معرفت ، ١٣٨٣ت : ١/ ١٧٦ - ١٨٠) نیز مبحثی در باب روایات اسباب نزول بیان نموده است ."