خلاصة:
آیتالله مطهری فیلسوفی در حوزه حکمت متعالیه بود که پس از مدتی، به عرصه سیاست گام نهاد و به صورت معتنابهی به آیات سیاسی قرآنکریم استناد کرد (تاریخچه)، موضوعی که در تحول اندیشه او از کلام به فلسفه سیاسی و سپس به نظریهپردازیسیاسی، مورد توجه قرار نگرفته (پیشینه) و درنتیجه، چنین فرایندی و کاربرد آیات قرآنی در آن، همچنان مبهم باقی مانده است. (مسئله) لذا این پرسش مطرح است که نقش آیات قرآن در تکوین تفکر سیاسی شهید مطهری چیست؟ (سوال). گمان نگارندگان آن است که مطهری فیلسوفی تکلیفمدار بود که براساس نیازهای جامعه ایران و براساس آیات قرآنی بهتدریج مراحل کلام و فلسفه را طی کرد و به حکومت اسلامی (نظریه) دست یافت (فرضیه). نوشتار پیشرو با نگاه تاریخی و شیوه تحلیلی (روش) بهدنبال تبیین سیر مراحل منطقی و مبنایی تکوین منظومه فکری- سیاسی مطهری است (هدف).
براساس نتایج بهدست آمده که تکوین آیات سیاسی قرآن در تفکر سیاسی استاد مطهری روند سهمرحلهای را پیموده است. این روند از کلام سیاسی آغاز شده، سپس به فلسفه سیاسی و دست آخر به نظریهپردازیسیاسی انجامیده است. هرچند میان این پیمایش سهگانه، مرزبندی شفافی دیده نمیشود، اما از چنین منطقی در تفکر سیاسی مطهری میتوان دفاع کرد (یافته).
Ayatollah Mutahhari was a philosopher in transcendental wisdom who after sometime entered the realm of politics and referred to the verses of the holy Quran، (History) an issue which has not been given attention in the evolution of his thought from theology to political philosophy and then to political theorizing! (Background) As a result، such a process and application of Quranic verses in it has remained vague! (Problem) Thus، the following question is raised: What is the role of the verses of the Quran in the evolution of the political thought of martyr Mutahhari? (Question) The authors believe that Mutahhari was a duty-oriented philosopher who passed the stages of theology and philosophy based on the needs of Iran’s society and based on the Quranic verses and reached (the theory of) Islamic government. (Hypothesis) The present article، with a historical attitude and using an analytic method (Methodology) aims at explaining the logical and fundamental stages of the evolution of the intellectual-political system of martyr Mutahhari. (Objective) The findings show that the evolution of the verses of the Quran in the political thought of professor Mutahhari has passed a three-stage process. This process started with political theology، then resulted in political philosophy and finally in political theorizing. Although there is not a clear demarcation line between these stages، such a logic in Mutahhari’s political thought can be defended. (Finding)
ملخص الجهاز:
"جایگاه آیات قرآن در تکوین تفکر سیاسی آیتالله مرتضی مطهری( محمدعلی میرعلی 1 / امانالله شفایی 2 (11-37) چکیده آیتالله مطهری فیلسوفی در حوزۀ حکمت متعالیه بود که پس از مدتی، به عرصۀ سیاست گام نهاد و به صورت معتنابهی به آیات سیاسی قرآنکریم استناد کرد (تاریخچه)، موضوعی که در تحول اندیشه او از کلام به فلسفۀ سیاسی و سپس به نظریهپردازیسیاسی، مورد توجه قرار نگرفته (پیشینه) و درنتیجه، چنین فرایندی و کاربرد آیات قرآنی در آن، همچنان مبهم باقی مانده است.
شهید مطهری( در نظر داشت توضیح دهد که انقلابی که اینک به پیروزی رسیده، نمیتواند عناصر متضاد را در خود جمع کند؛ ازاینرو، وی در نقد برداشتهای التقاطی از انقلاب اسلامی که به موازات روحانیت انقلابی فعال بودند، با استناد به آیۀ «ونرید أن نمن علی الذین استضعفوا فی الأرض» (قصص: 5) آورده است: اینکه میگویند فلسفۀ تاریخ اسلام این است، چنین نیست، زیرا اسلام تاریخ را بر اساس دوقطبی شدن جوامع جنگ استضعاف انقلاب اسلامی در ایران را در همین زمینه ارزیابی میکند.
مسیحیت از حدود اندرز تجاوز نمیکند، اما اسلام شئون زندگی بشر را زیر نظر دارد، قانون اجتماعی دارد، قانون سیاسی دارد» (مطهری، 1361: 17-18)؛ اما در مقام نظریهپردازی، هرچند که دورۀ حیات مطهری پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار کوتاه بود و او موفق نشد تمامی ایدههایش دربارۀ حکومت اسلامی و ماهیت آن را تبیین کند با «وما محمد إلا رسول قد خلت من قبله الرسل أ فإین مات أو قتل انقلبتم علی أعقابکم؛ همانا محمد( فقط پیامبری است که قبل ایشان نیز پیامبران دیگری آمدهاند."