خلاصة:
با توجه به اینکه از یک سو، گروهی عقیده دارند تحزب در اسلام و دولت اسلامی، مایه ی تشتت و تفرقه و تضارب آرا گشته و در صفوف مسلمین رخنه و شکاف ایجاد می کند و این بر خلاف دستور قرآن کریم است که به فشرده بودن صفوف مسلمین دستور داده است.اینها برای اثبات ادله ی خود به این آیه ((واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا)) به ریسمان ناگسستنی الهی(وحدت برادی اسلامی) چنگ بزنید و از هم مپاشید(آل عمران/103) استناد می کنند. و از سوی دیگر، احزاب سیاسی در جوامع حاضر به عنوان حلقه رابط مردم و حاکمیت از اهمیت بسیاری برخوردار می باشند، و یک نوع رابطه ی دو سویه میان احزاب سیاسی و دموکراسی برقرار است. در این پژوهش سعی بر آن است که با توجه به ادله های دینی و فقهی ، صرف نظر از اینکه حزب سیاسی از مبانی لیبرالیسم و دموکراسی غربی است ، به تبیین نظرگاه دین و تعالیم اسلامی در زمینه مسئله و موضوع حزب که یکی از مسائل جدید دینی است، پرداخته شود. لذا سوالی که در این پژوهش پاسخ داده می شود، این است که تحزب در اسلام از چه جایگاهی برخوردار است؟ همچنین در پاسخ به این سوال، این فرضیه مطرح شده است که: تحزب در اسلام، ضمن دارا بودن مبنای فقهی، به صورت مشروط و مقید پذیرفته شده است.
ملخص الجهاز:
همچنین سعی بر آن است که برای قوام بخشیدن به سوال اصلی (تحزب در اسلام از چه جایگاهی برخوردار است؟) تبیین شود که آیا اساسأ حزب در جامعه ی اسلامی یک مسئله است؟ و اگر مسئله است، آیا با ارجاعات دینی، دین می تواند به حل کردن آن بپردازد؟ و بالأخره اینکه، چه نوع حزبی در جامعه ی اسلامی پذیرفتنی است؟ همچنین در پاسخ به سوال اصلی، این فرضیه مطرح شده است که: تحزب در اسلام، ضمن دارا بودن مبنای فقهی، به صورت مشروط و مقید پذیرفته شده است.
در میان تعاریف متعدد احزاب سیاسی گویا تعریف زیر، تعریف جامع تری است: ((احزاب سیاسی گروه هایی از افراد جامعه هستند که با وحدت نظر به برخی اصول و داشتن اهداف مشترک، در سازمانی با عنوان حزبی متشکل شده، از طریق شعبه ها و قسمت های مختلف با یکدیگر ارتباط متقابل و مستمر دارند و می کوشند تا برای رسیدن به اهداف و اجرای اصول مورد نظر، حکومت را در دست بگیرند)) (رشیدی، 1387: 100).
ظرفیت های دین اسلام برای پیاده کردن تحزب در نظام اسلامی گرچه اسلام به طور مستقیم به پدیده ی حزب نپرداخته است و نمی توان آن را به صورت مستقیم رد یا تأیید کرد ولی به نظر می رسد در دین اسلام ظرفیت هایی وجود دارد که می تواند در مواجه با حزب به عنوان یک پدیده ی نوین و مدرن، سازگاری داشته باشد.