خلاصة:
مسئله «اعراف و اعرافیان» از جمله مسائل مربوط به عالم آخرت است که فقط یک یا دو بار در قرآن کریم ـ آیات 46 تا 49 سوره اعراف به طور مستقیم و آیه 13 سوره حدید، به طور غیرمستقیم ـ با خصوصیاتی مبهم به کار رفته است که این نیز شناخت آن را مشکلتر میکند. از دیرباز مفسران فریقین ـ شیعه و اهلسنت ـ به بررسی چیستی «اعراف» و کیستی «اعرافیان» پرداختهاند. در این تحقیق سعی شده است، تا جایگاه و تفسیر اعراف در میراث تفسیری فریقین نمایان گردد. با بررسی تفاسیر مشخص میشود که اعرافیان در تفاسیر شیعه، اهلبیت پیامبر(ص) و در تفاسیر اهلسنت، افرادی هستند که خوب و بد اعمالشان مساوی است. اعراف مرتبهای میان بهشت و جهنم و نام حجابی در قیامت است که مانع رسیدن و ورود هردو قسمت به یکدیگر میشود، و مانع مکالمه و مشاهده اهل بهشت و اهل دوزخ نمیباشد و به مکان خاصی اطلاق نمیشود. اعراف دارای دو مرتبه کنگره نشینان و دامنه نشینان میباشد. کنگره نشینان، مردانی الهی هستند که بر هردو سوی اعراف احاطه دارند و همه اهل بهشت و اهل دوزخ را با نشانههایشان میشناسند. دامنه نشینان اعراف دو گروه میباشند: یک دسته از آنها بهشتیانی هستند که هنوز وارد بهشت نشدهاند، ولی با امید به شفاعت و عفو الهی، وارد بهشت میشوند؛ زیرا خداوند از آنها با عنوان اهل بهشت یاد میکند، این گروه مستضعفان و کسانی هستند که حسنات و سیّئاتشان برابر است. دسته دیگر دوزخیانی هستند که به دوزخ خواهند رفت. کنگره نشینان اعراف با هریک از این دو گروه تعامل و گفتگو دارند.
ملخص الجهاز:
"2) کاربرد خاص «اعراف» از منظر مفسران برخی از مفسران قائلند که «اعراف» مرتبهای خاص و حجابی میان بهشت و جهنم است که همچون زمین مرتفعی حائل شده و مانع رسیدن و ورود است، نه مانع مکالمه و مشاهده بهشتیان و دوزخیان، و بر بلندای آن مردان الهی و کنگره نشینانی غیر محجوباند که انسانهایی بزرگ و الهی هستند و از جن یا فرشته نیستند و مشرف بر بهشت و دوزخند<FootNote No="90" Text=" التحریر و التنویر، ج8، ص108.
بنابراین این حجاب «اعراف» نام دارد که بر بلندای آن مردان الهی و کنگره نشینانی غیر محجوباند، و بر هردو سوی حجاب کاملا اشراف دارند: «و علی الأعراف رجال یعرفون کلا بسیماهم»؛<FootNote No="108" Text=" اعراف، 46.
خداوند برای معرفی و بیان جایگاه رفیع کنگره نشینان اعراف و نازل دوزخیان، واژگان نکره به کار میبرد و درباره مردان الهی تعبیری تعظیم آمیز دارد: «و علی الأعراف رجال یعرفون کلا بسیماهم»، تنوین «رجال» برای تعظیم و تفخیم است، ولی در مورد دوزخیان تعبیری تحقیرآمیز دارد: «و نادی أصحاب الأعراف رجالا یعرفونهم بسیماهم»؛ زیرا نکره آمدن «رجالا»، به همراه تنوین، نشان دهنده رفتار تحقیرآمیز اصحاب اعراف است.
"/> الف) عدم خلود «اعرافیان» در «اعراف» اعرافیان در اعراف باقی نمیمانند و هریک طبق جایگاهی که دارند، به بهشت یا دوزخ وارد میشوند، حتی مستضعفان فکری و فرهنگی که معارف الهی به آنها نرسیده است، از مصادیق «مرجون لأمر الله»؛<FootNote No="201" Text=" توبه، 106."