سنخ‌شناسی مواجهه امام رضا (علیه‌السلام) با فرقه واقفه مقالة

شیعه پژوهی پاییز 1395 - شماره 8 (‎20 صفحة - من 111 إلی 130 )

الکلمات المفتاحية: مهدویت امام رضا(ع) واقفه نهاد وکالت امام موسی کاظم(ع) امام واقفیان موسی امام موسی کاظم امـام شیعیان امامت

خلاصة:

جامعه شیعیان، در جریان انتشار خبر شهادت امام موسی کاظم(ع) با چهار واکنش متفاوت مواجه شد: گروه نخست بر این خبر صحه گذاشت و قائل به امامت حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) شدند. در مقابل، برخی شهادت حضرت را انکار کردند و دسته‌ای دیگر علی‌رغم پذیرش این خبر، قائل به رجعت ایشان شده، دسته چهارم شکاکانه در میان ایستادند. وجه تشابه گروه دوم و سوم اعتقاد به ختم سلسله امامت در امام موسی کاظم(ع) و قول به «قائم» و «مهدی» بودن ایشان است. در تاریخ از این دو گروه به ‌نام واقفه یاد شده است. پیدایش واقفه معلول دو علت است: علت نخست شرایط فرهنگی و اعتقادی‌ای است که محیط مساعد برای ظهور این فرقه را فراهم آورد. فهم ناصواب از فعالیت‌های سیاسی امام کاظم(ع) و اخبار متناقض شهادت ایشان بعد دیگر علت نخست است. دومین علت پیدایش واقفه را می‌توان طمع‌ورزی مالی برخی وکلای امام دانست. در مواجهه با این دو علت، امام رضا(ع) از طریق «آگاهی‌بخشی به جامعه»، «مبارزه اجتماعی و عقیدتی»، «افشاگری» و برخی «خوارق عادات» به مبارزه با این فرقه پرداختند. جستار پیش‌رو شیوه‌های مذکور را به مدد منابع اصیل فرقه‌شناسی و کتب روایی کنکاش کرده است.

ملخص الجهاز:

آثاری را که درباره فرقه واقفه تألیف شده است ، با توجه به رویکرد نوشـتار حاضـر میتوان به دو گروه تقسیم کرد: گروه نخست با نگاه تاریخی زمینه های شکل گیری، نمو و عقاید و آثار واقفه را مورد مطالعه قرار داده اند؛ در این گروه علاوه بـر کتـب عمـومی فرقه شناسی، میتوان از کتاب تـاریخ الاسـماعیلیه و فـرق الفطحیـه ، الواقفـه ، الـدروز و النصیریه که فصلی از آن به معرفی و نقد تاریخ و اندیشه های این فرقـه اختصـاص دارد (سبحانی، ۱۹۹۹: ۳۷۷-۳۹۴) و مقاله «دودستگی شیعیان امام کاظم (ع ) و پیدایش فرقه واقفه » که به کنکاش در زمینه های شکل گیری این فرقه پرداخته است (بیوکـار، ۱۳۸۲: ۱۹۵– ۱۶۴)، نام برد. در روایتـی امـام (ع ) محمدبن عاصم را از این عمـل نهـی فرمـوده (کشـی، ۱۳۴۸: ۴۶۵، مجلسـی، ۱۴۰۳: ۲۶۴/۴۸)، شیعیان را به دشمنی با ایشان سفارش کردند (طوسی، ۱۳۸۷: ۴۶۲)؛ از نظر امـام (ع ) واقفـه «پریشان زندگی می کنند و زندیق خواهند مرد» (طوسی، ۱۳۸۷: ۴۶۱؛ بحرانی، ۱۴۱۳: ۱۲۵/۷)؛ «نه مسلمان اند و نه مؤمن ، جزء کسانی هستند که آیات خدا را تکذیب می کنند» (طوسـی، ۱۳۸۷: ۴۶۲)؛ ابن ابیعمیر از گروهی از اصحاب امام (ع ) روایت می کند، ایشـان در مقابـل منکران وفات حضرت موسی الکاظم (ع )، چنین استدلال می فرمایند: [واقفه ] دروغ گفته اند، آنها به آنچه خداوند عزوجل به محمد [(ص )] نازل کرده است ایمان ندارند؛ چراکه اگر خداوند عزوجل به خاطر نیـاز انسـان هـا بـه او، قصد داشت اجل کسی از انسان ها را تمدید کند، این عمل را بـرای رسـول اللـه [(ص )] انجام می داد (طوسی، ۱۳۸۷: ۴۵۸).

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول