خلاصة:
امارت حج در سال نهم هجری، از مسائل مهم و بحث برانگیز تاریخ اسلام است. بسیاری از اندیشمندان شیعه و سنی بر این عقیده اند که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در سال نهم هجری شخصی را متصدی این منصب نموده و در سال بعد، در حجهالوداع، شخصا این مسئولیت را به عهده گرفته است. برخی شیعیان حضرت علی علیه السلام، و بیشتر اهل سنت، ابوبکر را متصدی این امر در سال نهم هجری معرفی کرده اند.
در این پژوهش، این مسئله به تفصیل بررسی شده و با بررسی دقیق نظرهای موجود، اثبات شده که بر خلاف قول مشهور، در این سال امیر الحاجی از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم انتخاب نشده و ایشان فقط برای ابلاغ آیات سوره برائت، ابتدا ابوبکر و سپس حضرت علی علیه السلام را متصدی این امر نموده اند. با این حال، هر دو گروه برای مدعای خود، به دلایل متعددی استناد کرده اند که پس از بررسی، در نهایت ثابت خواهد شد که دلایل هر دو گروه ضعیف و دارای اشکالات مهمی است و در مقابل، نص صریح بسیاری از روایات صحیح السند و گزاره های تاریخی موثق خلاف آن را ثابت می کند.
ملخص الجهاز:
"گزارشهای موثق تاریخی تنها برآنند که در سال نهم هجری، رسول خدا ابتدا ابوبکر را برای خواندن آیاتی از سورة برائت و اعلام بیزاری خدا و رسولش از مشرکان، به مکه فرستادند؛ اما وقتی وی به نیمههای راه رسید، جبرئیل نازل شد و به پیامبر دستور داد که این سوره باید توسط خود شما یا کسی که از خود شما و همانند شماست ابلاغ شود.
شهید اول برای اثبات مدعای خود مینویسد: سزاوار است هرگاه امام در موسم حج حضور نیابد، سرپرستی را برای امر حج تعیین کند؛ چنانکه پیامبر خدا در سال نهم هجری، حضرت علی را متولی امر حج ساخت و به ایشان دستور داد که سورة برائت را در موسم حج قرائت کند، درحالیکه قبلا دیگری را به سرپرستی حجاج منصوب کرده بود؛ ولی به دستور خداوند او را از این مقام عزل نمود.
پنجم: تناقض در گزارش برخی علمای عامه برای اثبات امیرالحاج بودن ابوبکر، روایاتی را جعل کردهاند که رسول خدا در هنگام بازگشت از جنگ حنین، قصد داشتند که حج بگزارند؛ اما به خاطر اینکه مشرکان هنوز در مکه بودند و مراسم حج را همراه با رسوم جاهلی برگزار میکردند، از انجام حج صرفنظر کردند و ابوبکر را امیرالحاج قرار دادند و به او دستور دادند که مفاد آیات سورة توبه را به مشرکان اعلام کند.
با توجه به نکاتی که ذکر شد، اثبات میگردد که در آن سال ابوبکر به هیچ وجه امیرالحاج نبوده و اصلا به مدینه برگشته و حضرت علی در سال نهم به عنوان جانشین و نماینده پیامبر خدا مأموریت مهم ابلاغ سورة برائت را به عهده داشتند و در این سال، امیرالحاجی وجود نداشته است."