تبیین تفاوت‌های متن روایی و غیرروایی مقالة

در گفتار روزمره، «داستان» و «روایت» را به جای هم به کار می‌بریم و کمتر میان آن دو تفاوت قائل می‌شویم، حال آنکه چنین نیست و اشتباه است و «داستان» با «روایت» و نیز «متن روایی» و «متن غیرروایی» تفاوت‌هایی با هم دارند. داستان، چیزی است که اتفاق می‌افتد، در حالی که روایت، نحوة بیان آن رخداد است؛ چنان‌که اگر بخواهیم داستانی واحد را یک بار برای کودکان و بار دیگر برای بزرگسالان تعریف کنیم، هر بار از شیوة بیان متفاوتی استفاده می‌کنیم، بدون اینکه پیام و درونمایة داستان تغییر کند. همچنین، بین «متن» و «متن روایی» نیز تفاوت‌هایی وجود دارد. «متن»، یک شیء، اعمّ از تصاویر، واژگان و... است، در حالی که «متن روایی»، متنی است که داستانی را نقل می‌کند؛ مثلا اسناد مربوط به جنگ سرد، متن روایی نیست، در حالی که یک داستان کوتاه، متن روایی است؛ زیرا بین عناصر سازندة آن رابطة علّی و معلولی وجود دارد. می‌توان چنین گفت که هر روایتی یک گفتمان است، اما همة گفتمان‌ها روایت نیستند. پژوهش حاضر به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، به تبیین تمایزهای «متن روایی» و «غیر روایی» می‌پردازد.

تبیین تفاوت های متن روایی و غیرروایی فضل الله خدادادی * دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره )، قزوین ، ایران ** حمید طاهری دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره )، قزوین ، ایران (تاریخ دریافت : ١٣٩٤/١٠/٠٦؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٥/١١/١٢) چکیده در گفتار روزمره ، «داستان » و «روایت » را به جـای هـم بـه کـار مـی بـریم و کمتـر میـان آن دو تفاوت قائل می شویم ، حال آنکه چنین نیسـت و اشـتباه اسـت و «داسـتان » بـا «روایـت » و نیـز «مـتن روایی» و «متن غیرروایی» تفاوت هایی با هم دارند. طبق این تعریف ساده از روایت ، می توان چنین برداشت کرد که همـۀ هنرهـای ادبـی و نمایشی مبنای کار را بر روایت و داستان گذاشته اند؛ مثلا تئاتر در دوران معاصـر همـواره از حوزه های مختلف ادبیات داستانی اقتباس کـرده اسـت و از ظرفیـت هـای آن در خلـق آثـار جدید سود برده است . «در واقـع ، روایـت هـر رخـداد، جایگاه راستین رخداد آن و چیزی است که آن را از هر رخداد دیگری جدا مـی کنـد و بـه این گونه ، یک داستان می تواند در متن ها و به روایت هـای مختلفـی بیـان شـود» (طالبیـان و حسینی سروری ، ١٣٨٥: ٨٧). داستان های مصور به این دلیل روایت است که بین تصاویر آن ها نوعی رابطۀ علی و معلولی وجود دارد.