خلاصة:
نخستین مرحله در رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی در ایران، شناخت آسیب پذیری های اقتصادی است که زمینه را برای افزایش استقلال اقتصادی و کاهش تاثیرات منفی کشورهای دیگر بر رشد آماده می کند. در رابطه با اقتصاد مقاومتی پرسش های مهمی مطرح هستند: مهم ترین موانع برای تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران کدامند و چگونه می توان این موانع را شناخت؟ با این استدلال که مهم ترین موانع تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران، آسیب پذیرهای اقتصادی هستند، فرضیه زیر در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد: «آسیب پذیرهای اقتصاد ایران در سه حوزه وابستگی به سرمایه گذاری خارجی در بخش انرژی، وابستگی به صادرات نفت و واردات مواد پتروشیمی، به ویژه بنزین مهم ترین موانع تحقق اقتصاد مقاومتی در سال های اخیر هستند». این فرضیه از طریق «تحلیل ثانویه» داده های مربوط به تحریم ها مورد آزمون قرار می گیرد. با تکیه بر روش تحلیل ثانویه، آمارهای پراکنده اقتصادی در رابطه با سه موضوع مورد تحلیل قرار می گیرد: 1) روند تغییر تحریم ها از نمادین به کاربردی علیه ایران؛ 2) وضعیت اقتصادی ایران در سه حوزه اقتصادی مورد نظر در آستانه تشدید تحریم ها؛ 2) تاثیرات تحریم ها بر اقتصاد ایران. با تحلیل این داده ها نشان داده می شود که نخست تحریم ها با تمرکز به سه حوزه آسیب پذیری اقتصادی مطرح شده به تحریم های غیرنمادین و کاربردی تبدیل شدند، دوم در آستانه تغییر تحریم ها، آسیب پذیری و وابستگی ایران در این سه حوزه اقتصادی تشدید شده بود و اینکه تاثیرات تحریم ها در این سه حوزه منجر به فشار اقتصادی به ایران شد. با توجه به این تحلیل های آماری نتیجه گرفته می شود که ضعف و آسیب پذیری در سه حوزه وابستگی به سرمایه گذاری خارجی در بخش انرژی، وابستگی به صادرات نفت و واردات مواد پتروشیمی مهم ترین موانع اقتصاد مقاومتی هستند؛ بنابراین در نخستین گام برای تحقق اقتصاد مقاومتی باید در راهبردی بلندمدت، وابستگی در سه حوزه مطرح شده را کاهش دهیم. در پایان، این مقاله پیشنهاد هایی برای اجرای این راهبرد ارائه می کند.
ملخص الجهاز:
در رابطه با اقتصاد مقاومتی پرسش های مهمی مطرح هستند: مهم ترین موانع برای تحقـق اقتصـاد مقـاومتی در ایران کدامند و چگونه میتوان این موانع را شناخت ؟ با ایـن اسـتدلال کـه مهـم تـرین موانـع تحقـق اقتصـاد مقاومتی در ایران ، آسیب پذیرهای اقتصادی هستند، فرضیه زیر در این مقالـه مـورد بررسـی قـرار مـیگیـرد: «آسیب پذیرهای اقتصاد ایران در سه حوزه وابستگی به سرمایه گذاری خارجی در بخش انـرژی، وابسـتگی بـه صادرات نفت و واردات مواد پتروشیمی، به ویژه بنزین مهم ترین موانع تحقق اقتصـاد مقـاومتی در سـال هـای اخیر هستند».
بـا توجه به این تحلیل های آماری نتیجه گرفته میشود که ضعف و آسـیب پـذیری در سـه حـوزه وابسـتگی بـه سرمایه گذاری خارجی در بخش انرژی، وابستگی به صادرات نفت و واردات مواد پتروشیمی مهـم تـرین موانـع اقتصاد مقاومتی هستند؛ بنابراین در نخستین گام برای تحقق اقتصاد مقاومتی بایـد در راهبـردی بلندمـدت ، وابستگی در سه حوزه مطرح شده را کاهش دهیم .
بـر اسـاس ایـن فرمـان ، تجـارت بـا ایـران و سرمایه گذاری در این کشور، ازجمله خرید و فروش نفت ایران در خارج بـه وسـیله شـرکت هـای آمریکایی و شرکت های خارجی وابسته به آنها و مشارکت در توسعه طرح های نفتی ایران ممنوع اعلام شد (١٩٩٥ :١٢٩٥٧ Executive order).
Affairs of Iran, May 16, 2012) شکل (١)- سرمایه گذاری خارجی در انرژی ایران از سال ٢٠٠٦(١٣٨٤) تا ٢٠١٢ (١٣٩١) / (Source: International Monetary Fund, International Financial Statistics and Balance of Payments databases) میتوان نتیجه گرفت که تحریم ها و ممنوعیت های تجاری در حوزه سرمایه گـذاری ایـران از اواخر سال ٢٠١٠ (١٣٨٩) این حـوزه را تـا انـدازه قابـل تـوجهی تحـت تـأثیر قـرار داده اسـت .