خلاصة:
بررسی ادلّه فقهی میزان و آثار مسئولیت ناشی از اقدامات پزشک با توجه به شیوع و مورد ابتلا
بودن آن مدنظر فقهاء قرار گرفته است. فقهاء شیعه بر مسئول بودن پزشک جاهل مقصر که در
کار خود تخصص لازم را ندارد یا در طبابت کوتاهی کرده و پزشکی که با وجود داشتن تخصص
کافی، برای درمان اجازه نداشته است، اتفاق نظر دارند. اختلاف در جایی است که در نتیجه اقدام
پزشک ماهر و ماذون از بیمار یا اولیای او بدون آ نکه پزشک تقصیر و خطایی کرده باشد، بیمار دچار
نقص عضو یا مرگ شود. در این فرض، مشهور فقهاء با استناد به روایات، اجماع و قواعد فقهی نظیر
قاعده اتلاف، پزشک را مسئول و ضامن دانسته و به جبران خسارت از مال خود او حکم کرد هاند.
در مقابل، برخی از فقهاء با استناد به اصل برائت، اذن بیمار، قاعده احسان و عسر و حرج به مسئول
نبودن پزشک حکم کرد هاند. در این مقاله ضمن بررسی ادلّه هر قول و بررسی صور تهای مباشرت
و تسبیب، در نهایت، نظر مشهور ترجیح داده شده است
ملخص الجهاز:
"(سیوری حلی، التنقیح الرائع 469:4؛ حائری، ریاض المسائل 533:2؛ عاملی، مفتاح الکرامه 799:19) ب) مسئولیت پزشک مقصر مطابق نظر فقهای شیعه، در مواردی که پزشک ـ هر چند ماهر و مأذون باشد ـ خطا کند و در معالجه بیمار کوتاهی کند، مسئول خسارت شده است؛ (نجفی، جواهر الکلام 44:43 ؛ کاشانی، کتاب الدیات 48) زیرا دلیل مسئولیت یعنی قاعده اتلاف با اطلاقش، پزشک مقصر را هم شامل میشود.
(نجفی، جواهرالکلام 45:43؛ تبریزی، تنقیح مبانی الاحکام _ کتاب الدیات 56؛ شاهرودی، معجم فقه جواهر 58:2) دلیل این امر هم آن است که: اول _ از نظر حکم تکلیفی، تصرف چنین طبیبی در نفس دیگران حرام است؛ دوم _ از نظر وضعی چون عمل چنین طبیبی مشمول قاعده اتلاف است، ضامن تلف و خسارتهای وارد شده است: «فالظاهر فیها هو الضمان [...
( نجفی، جواهر الکلام 43: 49؛ شاهرودی، معجم فقه 2: 581) در مورد صورت اول: الف) اگر پزشک فردی ماهر و مورد اعتماد باشد و بیمار با تکیه بر مهارتش به او مراجعه کرده باشد، ولی پزشک در اقدامات خود خطا کند و خسارت بزند، بیشتر فقیهان قائل به مسئولیت هستند؛ چون اتلاف به پزشک مستند است و مشمول قاعده اتلاف میشود.
(حلی، المهذب البارع 5: 260؛ نجفی، جواهر الکلام 43: 46؛ تبریزی، تنقیح مبانی الاحکام 58؛ شاهرودی، معجم فقه الجواهر 2: 580) اثر دوم: در صورت پذیرش قول مسئولیت در مورد پزشک ماهر غیر مقصر، این بحث مطرح میشود که آیا برائت گرفتن قبل از درمان رافع مسئولیت مدنی پزشک میشود یا خیر؟ اگر پزشک قبل از درمان برائت گرفته باشد، اقوا این است که موجب رفع مسئولیت پزشک میشود به دلیل وجود روایت سکونی؛ چون در آن روایت، مسئولیت پزشک معلق به برائت نگرفتن شده است."