خلاصة:
تغییر چهره فرهنگی جامعه با توسل به زور، در عهد حاکمیت رژیم رضاشاهی در دستور
کار سازمان فرهنگی کشور قرار داشت. غر بگرایی، اسلا مستیزی و تحمیل ناسیونالیسم توتالیتر،
محورهای سیاستگزاریهای فرهنگی را در دوره مذکور شکل می داد. در بیشتر موارد، محورها و
برنامه های فرهنگی حالت هم پوشانی داشتند و ضمن سیر به سوی هدف اصلی، متضمن نیل به
اهداف فرهنگی دیگر نیز بودند. عوامل فرهنگی و سیاسی رژیم در آذربایجان شرقی، جهت تغییر
بافت فرهنگی جامعه و نهادینه نمودن بی حجابی، بی عفتی، و ناسیونالیسم باستانگرایانه، برنامه های
متعددی را به مورد اجرا گذاشتند. در این میان، دانش آموزان و اقشار تحصیل کرده در مرکز جامعه
هدف سیاست های فرهنگی جدید قرار داشت.
واکنش عمومی مردم تبریز ابتدا بصورت مخالفت قشر روحانی و روشنگری مصلحانه از سوی
ایشان بروز یافت، و سپس در سال 1307 ش در قالب قیام عمومی، سیاست اتحاد شکل و
اسلام ستیزی حکومت را به چالش کشاند. به دنبال سرکوب قیام و تشدید خفقان پلیسی، مردم
تبریز و بویژه جامعه هدف، با عدم استقبال از برنامه های متنوع فرهنگی، که به منظور تبلیغ کشف
حجاب و تضعیف عنصر مذهب ترتیب می یافت، مخالفت خود را با سیاستهای فرهنگی جدید
نشان دادند. مطالعه اسناد تاریخی حاکی از آن است که در نتیجه مقاومت مردم تبریز، اهداف رژیم
در تغییر بافت و چهره فرهنگی آن شهر عقیم ماند.
ملخص الجهاز:
"/ رضا شاه به همراه ولیعهد / در تبریز، برخی چهره های فرهنگی ، تحت تأثیر تبلیغات نامحســوس رژیم ، حتی پیشتر از صدور قانون اتحاد شکل ، به استقبال آن رفتند؛ به عنوان نمونه طلعت تبریزی در ١٣٠٥ ابیات زیر را برای حمایت از کشف حجاب سرود: نمی گویند کاین زنهای مستور * میان چادر و روبند و چاقچور ز آزادی چرا بی بهره باشند * چرا اسباب ضحک و سخره باشند بجز ایران کجا مرسوم باشد * که زن از حق خود محروم باشد تالستوی هم گر بدی چاقچور پوش * نمی ماندیش عقل و دانش و هوش که می گوید که عفت در حجاب است * حجاب ار نیست کار زن خراب است ؟١٦ ریاســت جمعیت دیانت اســلامی در مقام مقابله به جریان فوق ، ابراز داشت : «از چندی قبل پاره [ای از] اشــخاص بظهور رســیده اند که ظاهرا و جسما اولاد اهل اسلامند ولی روحا اولاد اجانب میباشــند ...
٣٦ شیخ غلامحســین در واکنش به تبلیغات سوء رژیم برای حذف عزاداری امام حسین (ع ) از فرهنــگ ملی ، که عمدتا با برجســته کردن برخی رفتارهای عــزاداران مانند قمه زنی دنبال می شــد، مقاله های «حق حضرت حســین (ع ) در ذمه جمیع افراد اسلامیان »، «حق شناسی نور دو جهان بر همه افراد بشر لازم است »٣٧ و«اشتراک در سوگواری اولین مجاهد غیور اسلامی از روی صداقت و حقیقت ســبب اتحاد اسلامیان اســت » را به قلم آورد."