شهر زُباره و استقلال قطر مقالة

زُباره مهم ترین شهر شبه جزیره قطر در قرن دوازدهم قمری است. این شهر که اکنون جزو استان الشَمال کشور قطر است، از جمله شهرهای تاریخی این کشور است که به سبب آثار تاریخی و دژ شهر (ساخته شده در 1317 خورشیدی/ 1938) در خرداد 1392 خورشیدی/ ژوئن 2013 جزو فهرست میراث جهانی یونسکو در آمد. شبه جزیره قطر تا پیش از تأسیس زُباره به وسیله طایفه عَتوب، سرزمینی خشک و با شرایط نامناسب اقلیمی به شمار می رفت؛ هیچ شهر مهمی در قطر آن روزگار وجود نداشت و آن سرزمین به دور از مدنیت، پیوسته جولانگاه اقوام و قبایل باجگذار حاکمان سرزمین های همجوار دیگر بود. تأسیس زُباره عملاً موجب رونق قطر شد و این شبه جزیره را مورد توجه کشورهای منطقه و حتی دول استعمارگر اروپایی، انگلستان و فرانسه قرار داد. چنان که دخالت های دول استعمار گر و نزاع های قبیله ای موجب ویرانی شهر زُباره شد.پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد زمینه شناسی تاریخی، به بررسی موردی ساخت و تأسیس شهری در حاشیه جنوبی خلیج فارس و تأثیر تأسیس آن بر حوادث سیاسی قرن دوازدهم خلیج فارس و به طور خاص استقلال کشور قطر خواهد پرداخت.

"تاریخچه ؛ آل خلیفه و زباره به واسطه فقدان منابع ، اطلاعات درباره زباره ، بویژه قبل از ١١٨٠ بسیار اندک است ، تنها می توان گفت قدرت هایی محلی بر این محدوده مسلط بوده اند؛در اواخر قرن یازدهم قبیله آل مسلم بر شبه جزیره قطر تسلط داشت که خود باجگذار بنی خالد، حاکمان أحساء و ساحل شرقی عربستان ، از قطر تا مجاورت بصره بود( ابوحاکمه ، ٦٧:١٩٦٧، ٦٨). ایران در برخورد با زباره ؛ نخستین حضور آل خلیفه در بحرین درخشش زباره که با عتوب کویت و نیز امامان عمان نیز روابط نزدیک تجاری داشت ، باعث نگرانی ایران شد؛ علی مراد خان زند، حاکم وقت شیراز و پنجمین فرمانروای زندیه (حک :١١٩٦- ١٢٠١) ،به نصیر بن مذکور، شیخ بوشهر و بحرین فرمان داد با کمک بنی کعب و مردمان بندر ریگ ، زباره را بارها ،طی سال های١١٩١-١٢١٦ مورد حمله قرار دهد (بلگریو،١٩٧٢، همانجا ؛ ابوحاکمه ، ١٩٦٧،ص ٩٦؛ بشیر، ١٧٨٣- ١٨٢٠،: ٣٥؛ ؛ رحمان ، ١٦٢٧-١٩١٦: ١٩؛ کریستال ،١٩٩٧، همانجا؛ زهلان ، ١٩٧٩، ٢٨؛ برای حملات برخی اعراب به زباره ، بلگریو،١١٥:١٩٧٢). سرانجام تضاد منافع قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای باعث شد بحران ١٣١٣/ ١٨٩٥ زباره که به کسارة الزباره هم مشهور است ، به وجود آید ( نبهانی ، ١٤٨:١٤٠٦) ؛ در این سال ، نزاعی میان آل خلیفه و آل ابن علی از طایفه های بنی معاضید و آل بوکواره رخ داد، آنان به شیخ قاسم بن محمد آل ثانی پناه بردند، قاسم نیز پیکی به نزد متصرف لواء نجد، ابراهیم فوزی پاشا، فرستاد و از او تقاضای پرچم رسمی عثمانی کرد (نبهانی ، ١٤٧:١٤٠٦؛ سدید السلطنه ،٢٤٠:١٣٧٠)."