فواید پیوستگی آیات از منظر موافقان و مخالفان مقالة

مفسران و قرآن‌پژوهان بسیاری از گذشته تاکنون ارتباط آیات را مسلم انگاشته و کوششی فراوان در برقراری ارتباط میان آیات قرآن دارند. این گروه هرچند به‌صراحت از فواید پیوستگی آیات سخن نمی‌گویند و فواید ارتباط را برنمی‌شمارند، اما پرواضح است که از طرح بحث پیوستگی و برقراری ارتباط میان آیات، فواید خاصی را دنبال می‌کنند که برخی از آن فواید عبارت‌اند از سنجش نظریات تفسیری، ادبیات آیات، انکار تحریف قرآن، کشف باورها و اعتقادات، شبهه‌زدایی از ساحت قرآن، چینش منطقی آیات، فهم مفاهیم کلامی و... . در برابر این گروه، شماری اصل پیوستگی را باور نداشته و فایده‌مندی ارتباط میان آیات را برنمی‌تابند. بر این اساس در این نوشتار، فوایدی که گروه نخست می‌توانند برای بحث پیوستگی مطرح کنند، شمارش می‌شود و آن‌گاه تأملاتی که گروه دوم می‌توانند نسبت به آن فواید داشته باشند، بیان می‌گردد.

Many interpreters and Qur’ān researchers from earlier times to the present have taken the interrelatedness of āyas as granted and have made great attempts in setting up relations among the āyas of the Qur’ān. Although not speaking explicitly of the benefits of the consistency of āyas and do not name in detail the benefits of relation، the above group obviously pursue specific benefits by bringing up the issue of the consistency and maintaining relations among āyas. Some of those benefits are measurement of exegetical viewpoints، the āyas literature، disproving the distortion of the Qur’ān، uncovering beliefs and opinions، removing doubts concerning the sanctuary of the Qur’ān، logical arrangement of the āyas، comprehension of the theological concepts and so forth. In contrast to this group، some do not believe in the essence of consistency and do not approve the usefulness of relation among the āyas. On this basis، the present writing enumerates the benefits that the first group can bring up for the consistency issue and then states the deliberations that the second group may have concerning those benefits.

"این گروه هرچند به‌صراحت از فواید پیوستگی آیات سخن نمی‌گویند و فواید ارتباط را برنمی‌شمارند، اما پرواضح است که از طرح بحث پیوستگی و برقراری ارتباط میان آیات، فواید خاصی را دنبال می‌کنند که برخی از آن فواید عبارت‌اند از سنجش نظریات تفسیری، ادبیات آیات، انکار تحریف قرآن، کشف باورها و اعتقادات، شبهه‌زدایی از ساحت قرآن، چینش منطقی آیات، فهم مفاهیم کلامی و... لازم به یاد است که فواید یادشده در این نوشتار بیشتر از موارد برقراری ارتباط میان آیات قرآن در کلام مفسران استخراج شده است و نقل کلام طرفداران پیوستگی آیات نمی‌باشد، چنان‌که نقد و بررسی‌های صورت گرفته در ذیل هر فایده نیز برآمده از تأملات نویسنده از زبان مخالفان پیوستگی آیات می‌باشد. به عبارت دیگر، مرحوم مغنیه می‌گوید از آن جهت که سوره‌های قرآن بر اساس ترتیب نزول در کنار یکدیگر قرار نگرفته‌اند، بنابراین مانند دیگر مفسران، ارتباط میان آیات دو یا چند سوره را به بحث و بررسی نمی‌نشینم. سنجش و نقد هرچند در فایده یادشده دو سطح مختلف از پیوستگی مد نظر قرار گرفته است، اما در سخن سعید حوی هیچ نمونه‌ای نیامده است و در سخن فخر رازی نیز نمونه یادشده ناظر به ارتباط بخش‌های مختلف یک آیه است و ناظر به ارتباط میان آیات هم‌جوار و سطوح بالاتر نیست. برای نمونه درستی نظریه توقیفی بودن چینش سوره‌ها و نادرستی نظریه اجتهادی بودن ترتیب سوره‌ها، از فواید بحث پیوستگی آیات قرآن شناخته می‌شود؛ چنان‌که توقیفی بودن ترتیب آیات از نتایج برقراری ارتباط میان آیات است (سیوطی، 3/370؛ حوی، 1/25)."