خلاصة:
در جلسه قبل، نخستین نشانه های شیعیان واقعی را بررسی کردیم، که عبارت اند از: توانمندی و نیرومندی در دین، و دوراندیشی و نرم خویی در روابط با مردم. اکنون نشانه ای دیگر را بررسی می کنیم. به فرموده امیرمومنان علی، نشانه دیگر شیعیان «ایمانا فی یقین»؛ «ایمان و اعتقادشان در مرحله یقین و منزه از شک و تردید است» می باشد.
ایمان، درجاتی دارد که نخستین درجه آن، در همه شیعیان و پیروان اهل بیت وجود دارد؛ اما هرچه درجات ایمان بالا می رود، شمار شیعیانی که در آن درجات قرار دارند، کاهش می یابد. یکی از درجات عالی ایمان، یقین است که به مومنان ممتاز و شیعیان واقعی اختصاص دارد. آنچه در پی می آید بحث پیرامون حقیقت ایمان، حقیقت یقین، نشانه های یقین، عوامل پیدایش یقین، عوامل کاهنده یقین و ارتباط ایمان با یقین می باشد که به اجمال مطالبی در این عرصه بیان شده است.
ملخص الجهاز:
یقین، اعتقاد قطعی مطابق با واقع است که تردیدی در آن راه ندارد و مرتبة اول آن، یعنی علمالیقین، عبارت است از قطع و باور به چیزی بیآنکه حقیقت آن را درک کرده باشد؛ مانند کسی که آتش را ندیده است، اما با دیدن دود بر وجود آتش استدلال میکند.
اینگونه علوم اگر مربوط به یک موضوع وحشتناک که موجب اضطراب و خشوع دل است باشد، از همان وقتی که یکی از دو طرف بر دیگری ترجیح پیدا میکند تأثیر خود را میبخشد و قبل از آنکه یقین و قطع حاصل شود، حال وحشت و اضطراب به انسان دست میدهد؛ بنابراین تعبیر به ظن، در اینجا بهجای یقین، اشاره به این است که برای حصول خشوع در انسان کافی است که متوجه شود خدایی دارد که ممکن است بهسوی او بازگردد و او را ملاقات کند (طباطبائی، 1390، ج 10، ص 201و202).
پس اگر کسی به اسلام و تکالیف الهی، مانند نماز ایمان داشت، و باور داشت که نماز واجب است، اما در اقامة نماز سستی، و بر انجام گناه مداومت کرد، همچنین از کردار زشت خود توبه نکرد، یعنی درواقع روزبهروز میزان گناهان او افزایش یافت، به مرحلهای میرسد که کاملا ایمان از او سلب میگردد؛ چنانکه خداوند میفرماید: «ثم کان عاقبة الذین أساءوا السوءی أن کذبوا بآیات الله وکانوا بها یستهزئون» (روم: 30)؛ سپس سرانجام کسانی که کارهای بد کردند این شد که آیات خدا را دروغ انگاشتند و آنها را استهزا میکردند.