خلاصة:
فقه شیعه به اقتضای جامعیت خود یکی از منابع غنی و مهم برای مطالعه و بررسی آداب و اخلاق کسب‌وکار است. فقها در ابواب گوناگون مرتبط با کسب وکار، تجارت و مکاسب آموزه‌های متعددی را در قالب واجبات و محرمات و گاهی مستحبات و مکروهات بیان فرموده‌اند. این آموزه‌های فقهی پدیدآورنده نوعی خاص از مبانی و اصول اخلاق حرفه‌ای است که در عرصه اقتصاد، کسب‌وکار و صناعت نمودار است. از سوی دیگر این مبانی اخلاق حرفه‌ای و آداب صناعات در متون حرفه‌ای به‌ویژه فتوت نامه‌های صنفی انعکاس یافته است. این مقاله به‌عنوان یک پژوهش فقهی بر آن است تا به روش کتابخانه‌ای و توصیف و مقایسه آموزه‌های فقهی از یک‌سو و متون صنفی از دیگر سو، میزان تأثیرگذاری فقه شیعه در ایجاد مبانی خاص در اخلاق حرفه‌ای صناعات را نشان دهد. پرسش اصلی این نوشتار نیز آن است که چه اصولی از تحلیل و مقایسه آموزه‌های فقه شیعی و مکتوبات صنفی قابل استخراج و استنباط است. ره‌آورد این مقاله نیز بیان اصولی مانند وجوب تأمین معیشت زندگی و شرافتبخشی به صناعت، لزوم کسب دانش در کسب‌وکار، لزوم تأسی به سیره پیشوایان توحیدی در صناعت، لزوم توجه به اخلاق و معنویت در صناعات، لزوم ذکر و دعا و توحید محوری در صناعت، برکت کار و مال در پرتو صناعت صحیح و به ویژه تحلیل فقهی حقوقی اصل نظارت بر مشاغل به‌عنوان مبانی اخلاق حرفه‌ای صناعات است.
The Shiite jurisprudence، due to its comprehensiveness، is one of the richest and most important sources which can be applied in studying the etiquettes and moralities involved in business. The jurists have mentioned various teachings in form of religious precepts including obligatory، unlawful، recommended and disliked rules in the legal works devoted to business and trading in Islam. Such legal teachings can create certain principles and bases known as professional ethics used in the fields of economics، business and industries. Furthermore، such principles have been reflected in some professional texts، particularly in some chivalry-manifestos presented by certain business. This essay، as a legal research، seeks to indicate the degree of Shiite jurisprudential influence on the emergence of specific principles of professional ethics in different business using a library base and descriptive method and by comparing the legal texts on the one hand and the professional texts on the other. The main question which this essay tries to answer is to know what principles can be inferred from analyzing and comparing the Shiite jurisprudential teachings and the professional texts written in this regard. Based on the findings of this article، the following principles can be extracted from the above mentioned analysis: the obligation of providing livelihood، and giving reverence to business، the necessity of gaining knowledge for business، the necessity of pursuing the example of religious role models in different businesses، the requirement of attending to ethics and spirituality in work، the obligation of adding prayer and devotion in all works. The blessing in work and business can take place in the light of proper businesses which can be achieved through legal analysis and by supervising the jobs as one of the principles of professional ethics in business.
ملخص الجهاز:
ره‌آورد این مقاله نیز بیان اصولی مانند وجوب تأمین معیشت زندگی و شرافتبخشی به صناعت، لزوم کسب دانش در کسب‌وکار، لزوم تأسی به سیره پیشوایان توحیدی در صناعت، لزوم توجه به اخلاق و معنویت در صناعات، لزوم ذکر و دعا و توحید محوری در صناعت، برکت کار و مال در پرتو صناعت صحیح و به ویژه تحلیل فقهی حقوقی اصل نظارت بر مشاغل به‌عنوان مبانی اخلاق حرفه‌ای صناعات است.
فقه شیعه، صناعت، کسب‌وکار، اخلاق حرفه‌ای، حق نظارت 1- مقدمه اسلام به‌عنوان آیینی کامل و جامع، برای همه‌ی جنبه‌های مادی و معنوی زندگی بشر از جمله کسب‌وکار و صناعت، دستورها و آداب ویژه‌ای دارد ( نساء<FootNote No="2" Text="- یا أیها الذین آمنوا لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطل إلا أن تکون تجارة عن تراض منکم و لا تقتلوا أنفسکم إن الله کان بکم رحیما، ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اموال همدیگر را به ناروا مخورید مگر آنکه داد و ستدی با تراضی یکدیگر، از شما [ انجام گرفته ] باشد و خودتان را مکشید، زیرا خدا همواره با شما مهربان است (نساء، 29).
به موجب این حدیث مسلمانان موظف به پایبندبودن به تعهدات هستند، مگر آنکه چنین تعهدی مستلزم حلال‌کردن آنچه خداوند حرام کرده است یا حرام‌کردن آنچه که خداوند حلال کرده است باشد (انصاری، 1415، 5، 21)؛ همچنین در باب مکروهات و در حوزه مستحبات موارد فراوانی یافت می‌شود<FootNote No="7" Text="- در کتاب «منابع فقه شیعه، جلد 23، صفحات 219 تا 362 بخش دوم»؛ 56 باب به مستحبات و مکروهات تجارت اختصاص داده شده است، به عنوان نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
(
, 
, 
)
