خلاصة:
با رسمی شدن مذهب تشیع در ایران عصر صفوی معماری نیز دوره جدیدی را آغاز نمود که
بخشی از آن برگرفته از تعالیم و باورهای شیعی آن دوره بود. دوره صفویه آخرین تکاپوهای
معماری سنتی در ایران عصر اسلامی از جهت سبک و نوآوری محسوب میشود که البته
باورهای شیعی در روزگاران پیش از صفویه نیز بر آن تاثیر نهاده بود و این تاثیرات به زودی
موجب گسترش ابنیه اسلامی با کاربری فرهنگی و مذهبی جدید گردید، این نوشتار در پی
بررسی نقش تشیع و باورهای شیعی در معماری عصر صفوی با توجه به نشانه ها و عوامل
نمادین آن است. سوال اصلی پژوهش این است که اندیشه های شیعی چه نوع تحولی در
سبک و شیوه های معماری عصرصفوی بر جای گذاشت؟ در پاسخ باید گفت از آنجا که هنر
ارتباط عمیقی با مذهب و سیاست دارد و از طرفی باورها و اعتقادات حاکم در هر دوره ای بر
هنر اثرگذار بوده است، معماری این عصر نیز تحت تاثیر این عوامل قرار داشت و در دوره
صفوی با نفوذ اندیشه ها و تفکرات شیعی و رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران، شاهد تغییر
و تحول در سبک معماری و تزیین بناها با رویکرد و درون مایه هایی شیعی هستیم.
With formalize of the Shiism in Iran in Safavid era, the formal Iranian architecture entered into a new period that partly had been based on Shiite teachings and beliefs. The Safavid era was the last attempts of the Iranian traditional architecture in Islamic period, due to its style and innovation. Under the influence of pre-Safavid beliefs, we see the expansion of Islamic buildings with new cultural and religious uses in the Safavid period. This research seeks to study the role of Shiite beliefs in the architecture of the Safavid era with respect to its signs and its symbolic elements. The main question of the research asks: What kind of transformation and development was made by the Shiite thought in the architecture of the period? The answer says that the Safavid art has a profound relationship with religion and politics; the architecture of this era was influenced by religious factors, and during the Safavid era, with the influence of Shiite thoughts and recognition of the Shiite religion in Iran, we are witnessing a change in the style of architecture and decoration of buildings with the Shiite approach and
ملخص الجهاز:
دوره صفویه آخرین تکاپوهای معماری سنتی در ایران عصر اسلامی از جهت سبک و نوآوری محسوب میشود که البته باورهای شیعی در روزگاران پیش از صفویه نیز بر آن تأثیر نهاده بود و این تأثیرات بهزودی موجب گسترش ابنیه اسلامی با کاربری فرهنگی و مذهبی جدید گردید.
سؤال اصلی پژوهش این است که اندیشههای شیعی چه نوع تحولی در سبک و شیوههای معماری عصرصفوی بر جای گذاشت؟ در پاسخ باید گفت از آنجاکه هنر ارتباط عمیقی با مذهب و سیاست دارد و از طرفی باورها و اعتقادات حاکم در هر دورهای بر هنر اثرگذار بوده است، معماری این عصر نیز تحت تأثیر این عوامل قرار داشت و در دوره صفوی با نفوذ اندیشهها و تفکرات شیعی و رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران، شاهد تغییر و تحول در سبک معماری و تزیین بناها با رویکرد و درون مایههایی شیعی هستیم.
زیگوراتها و سپس مقابر شاهان هخامنشی اولین بناهای مذهبی ایران بودند که البته با روی کارآمدن سلوکیان روند توجه بدین سبک معماری با وقفهای بلند مواجه شد، چراکه اشکانیان در این حیطه شناسنامه قابل قبولی نداشتند؛ البته ناگفته نماند که گنبد نخستین بار در دوره اشکانی ابداع شد (پوپ، 13) و بعدها در معماری اسلامی جایگاه مهمی یافت و شاید معماری طاقدار عصر ساسانیان نیز شکل تکامل یافته ای از گنبد های دوره اشکانی باشد.
معماری عصر صفوی و بررسی سبک اصفهانی اولین اقدام مهم صفویان رسمی ساختن مذهب تشیع در ایران بود که موجب تحول مهمی در ادامه تاریخ سیاسی، اقتصادی و مهمتر از همه فرهنگی این سرزمین شد.