خلاصة:
تاویل و تفسیر اصول و آداب شریعت از رسوم نهانگرایان و صوفیان به شمار می‌آید. این رسم و سنت در برخی از موارد زمینه تکفیر و تبعید و زجر و قتل این جماعت را به‌دست قشری‌نگران معنی‌سوز و متشرعان ظاهرپرست فراهم آورده است تا جایی که بنابر بعضی از اقوال کشته شدن منصور حلاج بیشتر به دلیل تغییر و تبدیل یکی از این اصول و ارکان عبادی یعنی حج بیت الله است. اهل تصوف در باب این سفر عبادی نظرات گوناگون، ساختار‌شکنانه و خلاف عادتی دارند. کوشیده‌ایم تا در این مختصر برخی از آن عقاید و اندیشه‌ها را در این زمینه بررسی نماییم.
The interpretation of the principles and rules of the Shari'a is considered to be the secret of the secrecy and the Sufis.
This custom has, in some cases, provided a basis for the excommunication, exile, and murder of the congregation by the prominent corruptors and the makers of Appearanceses, to the point where, according to some sources, Mansour Hallaj was killed more because of the change and conversion of one of these principles and Arkan Ebadi means Hajj Baitullah. The Sufism on this journey is widespread, deceptive, and unusual. We have tried to examine some of these ideas and ideas in this regard.
ملخص الجهاز:
از من بگوی حاجی مردم گزای را کاو پوستین خلق به آزار می‌درد حاجی تو نیستی شتراست از برای آنک بیچاره خار می‌خورد و بار می‌برد» (گلستان سعدی، 1381: 159) سفر کعبه درازست و مجاور با روست روی در قبلة معنی به بیابان نرود (غزلیات سعدی، غزل 265) این بحث در کلیات شمس نیز در غزلی بسیار مشهور چنین انعکاس یافته است: ای قوم به حج رفته کجاییدکجایید معشوق همین جاست بیایید بیایید معشوق تو همسایه و دیوار به دیوار در بادیه سرگشته شما در چه هوایید گرصورت بی صورت معشوق ببینید هم خانه و هم خواجه و هم کعبه شمایید ده بار از آن راه بدان خانه برفتید یک بار از این خانه براین بام برآیید (کلیات شمس، غزل 648) عوام و زاهدان قشری‌نگر و ظاهراندیش، از حج خود تنها زیارت خانه‌ای را نصیب داشتند ولی عرفای راستین، به حقیقت معنای این سفر روحانی پی‌برده بودند و خانة خدا را هر لحظه در دل (که در دیدگاه عرفا به کعبه تأویل شده است) و در جلوه‌ای نو می‌نگریستند.
از بایزید بسطامی نیز داستان مشهوری در این باب منقول است که در مقالات شمس، مثنوی و تمهیدات عین‌القضات و دیگر منابع اهل تصوف آمده و ناظر به عقیده خواص صوفیه درباره سفر حج است که تنها محدود به زیارت خانه سنگی و طی کردن بوادی و بر و بحر نیست بلکه باید همراه با طی بادیه‌های نفس و رسیده به شهود باشد.
(
, 
, 
)
