خلاصة:
شبیهسازی انسان مباحث فراوانی را در محافل علمی موجب شده است. علما از سویی نگران پیامدهای احتمالی شبیهسازی انسانند و ازسوی دیگر درصورت صدور حکم تحریم، موجب محرومیت جامعۀ علمی و پژوهشی میشود. در این مقاله برآنیم تا اهم ادلۀ عالمان شیعه و اهل سنت را تبیین و نقد کنیم. عالمان اهل سنت با آنکه بهکارگیری تکنیک شبیهسازی را در عرصۀ حیوانی مجاز میدانند؛ بهگونهای اجماعی هرگونه شبیهسازی در عرصۀ انسانی را نامشروع میشمارند. اغلب متفکران شیعه، شبیهسازی نباتی و حیوانی را به استناد اصل اباحه مجاز میدانند، لکن دربارۀ حکم شبیهسازی انسانی اتفاقنظر وجود ندارد. برخی آن را مطلقاً جایز، برخی مطلقاً حرام، بعضی بهصورت محدود مجاز و گروهی نیز آن را بهعنوان اولی جایز، اما بهعنوان ثانوی بهدلیل پیامدهای نامطلوب آن حرام میدانند. اما بهنظر میرسد هرچند شبیهسازی انسان کامل جایز نباشد، شبیهسازی انسان بهمنظور تحقیقات علمی و برای کاربرد در معالجه و درمان بهطور کنترلشده فاقد اشکال است.
Cloning or simulation of a living organism is to product through asexual means. Then, the human cloning is to Human production without the sperm. Human cloning has caused much discussion in scientific circles. Scholars concerned about the possible consequences of human cloning, but on the other hand, the verdict sanctions, deprive the scientific community and research.
Opponents of human cloning, ratiocinate for forbidding and prohibition it. Some of these arguments are religious reasons, some verbal, some social, and some moral. Sunni scholars allowed the use of simulation techniques or asexual reproduction in animals. But, they all forbidden prevent the human cloning in any cases.
Most of the Shiite thinkers, allowed the simulation plants and animals due to the permissible principle. But, in the field of human simulation, there is no consensus and there are four different opinions. Some of them believe to permissible absolutely, and the group of them believe to forbidden absolutely. Another group forbids the human cloning at the individual level. The fourth group believe that it be allowed as Primary verdict by itself but, because of its adverse consequences, human cloning is forbidden as secondary verdict.
ملخص الجهاز:
مهم ترین دلایل فقهی در مخالفت با شبیه سازی انسانی عبارت است از: الف ) لزوم تولید مثل جنسی بر اساس این دلیل ، تنها روش مورد قبول اسلام برای تولید مثل ، تماس جنسی است کـه در شبیه سازی انسانی چنین تماسی وجود ندارد و چون اسپرم مرد در آن نقشی ایفا نمی کند، از نظر اسلام حرام است (عوده الله ، ١٦١:٢٠٠٣؛ مصباح ، ٤٩:٢٠٠٢) نقد و بررسی این دلیل به جهاتی پذیرفتنی نیست : اولا به نظر می رسد که نصی دال بر این مطلـب وجـود ندارد، زیرا در هیج جای فقه یا آیات قرآن یا احادیث نبوی مطلبی دال بر اینکه تولیـد مثـل باید از طریق آمیزش و تماس جنسی باشد، نیامده است .
ابهام در نفقه و ارث برخی عالمان اهل سنت می گویند که با شبیه سازی انسان (که به ابهام در روابط خـانوادگی منجر می شود) معلوم نخواهد شد که چه کسی از چه کسی ارث می برد؟ آیا دختری کـه از سلول جسمی مادر خود ایجاد می شود و از ترکیب اسپرم شوهر مـادرش بـا تخمـک مـادر ایجاد نشده است ، از آن مرد ارث می برد؟ قرضـاوی (القرضـاوی ، ٢٠٠٢)؛ سـلیمان الأشـقر (الأشقر، ٢٠٠١: ٣٢)؛ عبدالقدیم زلوم (عوده الله ، ٢٠٠٣: ١٦٢) و عبدالهادی مصباح (مصـباح ، ٢٠٠٢: ٤٢) از این منظر به نقد شبیه سازی پرداخته اند و آن را حرام دانسته اند.
از دیدگاه عبدالمعز خطاب شاید فرد شبیه سازی شده در جرایم خطیر به کار گرفتـه شود و چه بسا با زن اصل خود همبستر شود (خطاب ، ١٩٩٧: ٧٧)؛ افرادی مانند کارم السید غنیم (غنیم ، ١٣٩:١٩٩٨)؛ دبیر کل رابطه العالم الاسلامی (رساله من رابطه العـالم الاسـلامی ، ٢٠٠٣)؛ شیخ محمد مختار الاسلامی مفتی تونس (العوضی ، ١٩٩٩، ج ٢: ٤٠٧) از این منظـر به حرمت شبیه سازی انسانی حکم کرده اند.