خلاصة:
با توجه به نقش غیر قابل انکار نظام بانکی در اقتصاد کشور، طراحی و اجرای استانداردهای حسابداری یکپارچه که بتواند صورتهای مالی مختلف را آماده و روند مقایسه آنها را آسان کند، ضروری است. این استانداردها باید حقوق مالکان را حفظ کرده و فعالیت تخصصی این نهادها را بدون آنکه با احکام اسلامی در تضاد باشد، تقویت کند. در اﯾﻦ تحقیق، به بررسی موانع اجرای استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در نظام بانکی ایران پرداخته و چالشهای پیش رو در سه بُعد چالشهای درونبانکی، برونبانکی و فرابانکی پژوهش شده است. روش جمعآوری دادهها از طریق پرسشنامه و مراجعه به خبرگان بانکی و دانشگاهی، کسب نظر ایشان، توصیف و تحلیل دادهها و نهایتاً استنتاج منطقی میباشد.
یافتههای تحقیق نشان میدهد که بر اساس نظر خبرگان، چالشهای برونبانکی و فرابانکی از چالشهای درونبانکی مهمتر میباشد. همچنین، عوامل مهمی از جمله نبود نقشه راه و سیاستهای کلی مشخص در راستای اجرای بانکداری اسلامی در کشور، نبود زیرساختهای اقتصاد اسلامی مانند بازارهای پولی و مالی اسلامی، ضعف در آموزش استانداردهای حسابداری عقود اسلامی به بدنه کارشناسی بانکها و فقدان نهاد مشخص در زمینه تدوین استانداردهای حسابداری بانکداری اسلامی در کشور به عنوان مهمترین موانع اجرای استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در نظام بانکداری ایران میباشد. علاوه بر این نتایج نشان میدهد که اختلاف فقهی بین فقه امامیه و مذاهب اهل سنت، مانع جدی و اساسی در زمینه استفاده از استانداردهای حسابداری مؤسسات مالی اسلامی در شبکه بانکی کشور به حساب نمیآید.
Given the undeniable role of banks and financial institutions in Iran’s economy, it is necessary to design core accounting standards, which can prepare different financial statements and make their comparison easier. These standards should preserve rights of owners and promote technical activities of the institutions without breaching Islamic rules. Therefore, required infrastructures should be provided to implement Islamic financial accounting standards in these institutions. This study has investigated barriers to implement accounting standards of Islamic financial institutions in Islamic accounting system and has looked into facing challenges in three aspects, including intra-banking, inter-banking and trans-banking challenges. The data were gathered through using questionnaires and referring to banking and university elites and experts, receiving their view, describing and analyzing data and finally making logical conclusion. The results of the study indicated that based on the views of the university and banking elites, inter-banking and trans-banking challenges were more important than intra-banking ones. Moreover, important elements such as lack of a road-map and definite general policies on implementing Islamic banking in the country, lack of Islamic economic infrastructures such as Islamic monetary and financial markets, weakness in educating accounting standards of Islamic contracts to banks experts and lack of a definite institution in preparing amounting standards of Islamic banking in the country were the most important barriers to implement accounting standards of Islamic financial institutions in Iran’s banking system. The results of the project showed that juridical disagreements among Shiite and Sunni religions are not regarded as serious and fundamental barriers to employ accounting standards of Islamic financial institutions in the country’s banking network.
ملخص الجهاز:
برخي از پژوهش هاي مرتبط عبارت اند از: غلامي جمکراني و همکاران (١٣٩٤) با استفاده از روش تطبيقي و شيوه سندرسي اسناد صادره توسط بانک هاي کشور، انطباق رويه حسابداري تسهيلات مشارکت در بانکداري ايران با استاندارد حسابداري مالي شماره چهار سازمان حسابداري و حسابرسي مؤسسات مالي اسلامي با عنوان تأمين مالي مشارکت را بررسي کرده اند و نتايج تحقيق مذکور گوياي نبود انطباق کامل رويه حسابداري معمول تسهيلات مشارکت بانکداري ايران با استاندارد شماره چهار سازمان مذکور است ؛ به گونه اي که از نظر شناخت اوليه ، در رويدادهاي مالي مهم ، هزينه هاي قبل از انعقاد قرارداد، پرداخت سرمايه مشارکت و تسويه مشارکت مدني به جز حالتي که مشارکت داراي زيان و اصل سرمايه آن تضمين شده است ، مطابقت دارند.
اهميت و ضرورت اين موضوع باعث شکل گيري اقدام ها و پژوهش هاي قابـل ملاحظـه اي توسـط مراکز علمي و پژوهشي نهادي مانند بانک توسعه اسلامي Islamic) (Development Bank شده است که نتيجـه آن اقـدامات ، تأسيس سازمان حسابداري و حسابرسي نهادهاي مالي اسلامي AAOIFI در سـال ١٩٩١ ميلادي با هدف تهيه و تدوين استانداردهاي حسابداري و حسابرسي حاکميتي و اخلاقي مربوط به نهادهاي مالي اسلامي با پيروي از اصول شرعي و درنظرگرفتن استانداردهاي بين المللي بوده است ؛ ولي اين مؤسسه قدرت و پشـتوانه قانوني لازم را بـراي اجبار نهادهاي مالي و بانکي اسلامي جهت رعايت اين استانداردها ندارد و تنها جنبه توصـيه اي و ارشادي دارد (باباجاني و شکرخواه ، ١٣٩١، ص ١٦٦).