خلاصة:
پلورالیسم دینی یکی از مسائل کلام جدید است. پلورالیسم یعنی پذیرش چند نوع فهم، برداشت و معرفت نسبت به یک حقیقت واحد، حتی اگر با یکدیگر متضاد باشند. عبدالکریم سروش یکی از قائلان به این نظریه است که تلاش میکند آن را با استناد به آیات قرآن اثبات کند. دقّت در دیدگاههای او درباره پلورالیسم و تفسیری که از آیات مورد استناد خود ارائه میدهد، نشاندهنده اختلاف نگرش و روش تفسیر او با نگرش و روش تفسیر غالب دانشمندان و مفسّران است. به همین دلیل، نتایج و دریافتهای او از آیات قرآن نیز با دریافتهای آنان، متفاوت و در مواردی متباین است. این پژوهش به روش توصیف و تحلیل محتوا، پس از تبیین دیدگاه سروش در پذیرش و اثبات پلورالیسم دینی، از دو جهت به نقد و ردّ این دیدگاه میپردازد: اثبات نادرستی استناد سروش به آیات قرآن و استنباط از آنها؛ تحلیل دلایل قرآنی ردّ این نظریه بهصورت کلّی.
ملخص الجهاز:
"6. تعلق آیات سرزنشگر اکثریت انسانها به موارد ویژه سروش در اثبات دیدگاه خویش دلیلی دیگر میآورد به این توضیح که آیا میتوان باور کرد که پیامبر صلی الله علیه و آله پیام خود را برای مردم آورده باشد و با افرادی محاجه کند که خود معتقد است بیشترشان عقل و شعور ندارند ﴿و لکن أکثر الناس لا یعلمون﴾ (یوسف:۲۱) و ﴿و أکثرهم لا یعقلون﴾ (مائده:۱۰۳) آیا یک فرد عادی هم چنین کاری میکند که عمر و نیروی خود را ناکامانه در مشاجره و محاجه با سفیهان به هدر دهد و غمگینانه بانگ بردارد چرا سخنان مرا فهم و باور نمیکنند و ناامیدانه از خداوند به دعا بخواهد که پیام او را در دلها بنشاند و مکتب او را پیروز کند؟ (همان:۵۷) آیا خرد خداشناس انسان به او اجازه میدهد که اکثریت نه عقل دارند و نه شعور ولذا چوپانی را باید بر آنان گماشت تا آنان را گلهبانی کند!
به این آیه از سوره مائده توجه کنید: ﴿و لکن الذین کفروا یفترون علی الله الکذب و أکثرهم لا یعقلون﴾ (مائده:103) و نیز آیه۴۲ سوره فرقان ﴿إن کاد لیضلنا عن آلهتنا لو لا أن صبرنا علیها و سوف یعلمون حین یرون العذاب من أضل سبیلا﴾ (همان:۵۶) ایشان میگوید: نمیتوان باور کرد که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله پیام خود را برای مردمی آورده باشد و با افرادی محاجه کند که خود معتقد است بیشترشان عقل و شعور ندارند."